बाल-काण्ड > इंद्र को भेड़ के अंडकोष व अहिल्या उद्धार
Ahalya is redeemed from her curse when Rama enters their hermitage.
Vishvamitra while continuing the narration of the legend of Ahalya asks
Rama to enter her hermitage where Ahalya is living unseen by anybody.
When once Rama steps into that hermitage she manifests herself from
her accursed invisible state. She emerges with her divine form and accords
guestship to Rama and Lakshmana. Sage Gautama also arrives at this juncture
to accept his depurated wife Ahalya.
अफलः तु ततः शक्रो देवान् अग्नि पुरोगमान् |
अब्रवीत् त्रस्त नयनः सिद्ध गन्धव चारणान् || १-४९-१
अब्रवीत् त्रस्त नयनः सिद्ध गन्धव चारणान् || १-४९-१
"The emasculated Indra then with panicked eyes spoke to gods, siddha-s, gandharva-s,
and carana-s, keeping Fire-god as their helms-god. [1-49-1]
कुर्वता तपसो विघ्नम् गौतमस्य महात्मनः |
क्रोधम् उत्पाद्य हि मया सुर कार्यम् इदम् कृतम् || १-४९-२
क्रोधम् उत्पाद्य हि मया सुर कार्यम् इदम् कृतम् || १-४९-२
" 'I have Indeed incited fury in that noble-souled Sage Gautama by effectuating
hindrance in his asceticism, but I have accomplished a task of gods. [1-49-2]
अफलो अस्मि कृतः तेन क्रोधात् सा च निराकृता |
शाप मोक्षेण महता तपो अस्य अपहृतम् मया || १-४९-३
शाप मोक्षेण महता तपो अस्य अपहृतम् मया || १-४९-३
"By Gautama's anger I am rendered testicle-less and his wife Ahalya is also rejected
by the sage, and thus by his releasing a severe curse his propriety for ascesis
is dwindled, therefore his ascesis is pre-empted by me. [1-49-3]
तत् माम् सुरवराः सर्वे स ऋषि संघाः स चारणाः |
सुर कार्य करम् यूयम् सफलम् कर्तुम् अर्हथ || १-४९-४
सुर कार्य करम् यूयम् सफलम् कर्तुम् अर्हथ || १-४९-४
" 'Therefore, oh, all gods with the assemblages of sages and caarana-s, it will
be apt of you to make me virile again, as I have acted for the benefit of gods.'
Thus Indra spoke to all gods. [1-49-4]
शतक्रतोः वचः श्रुत्वा देवाः स अग्नि पुरोगमाः |
पितृ देवान् उपेत्य आहुः सह सर्वैः मरुत् गणैः || १-४९-५
पितृ देवान् उपेत्य आहुः सह सर्वैः मरुत् गणैः || १-४९-५
"On hearing the words of the officiator for Hundred-Vedic-rituals, namely Indra,
all of the gods and other assemblages of celestials, together with the groups of
Marut-gods came to the godly manes keeping the Fire-god in van, and appealed. [1-49-5]
अयम् मेषः सवृषणः शक्रो हि अवृषणः कृतः |
मेषस्य वृषणौ गृह्य शक्राय आशु प्रयच्छत || १-४९-६
मेषस्य वृषणौ गृह्य शक्राय आशु प्रयच्छत || १-४९-६
" 'This ram is with testicles and Indra is indeed rendered testicle-less. Taking
the testicles of this ram they may be given to Indra quickly.' Thus Fire-god started
his appeal to manes. [1-49-6]
अफलः तु कृतो मेषः पराम् तुष्टिम् प्रदास्यति |
भवताम् हर्षणार्थाय ये च दास्यन्ति मानवाः |
अक्षयम् हि फलम् तेषाम् यूयम् दास्यथ पुष्कलम् || १-४९-७
भवताम् हर्षणार्थाय ये च दास्यन्ति मानवाः |
अक्षयम् हि फलम् तेषाम् यूयम् दास्यथ पुष्कलम् || १-४९-७
" 'This ram that is being offered to you shall now be gelded to give its testes
to Indra, and though this ram is deprived of its organ it will be complete and it
endows complete satisfaction to you. To those humans who hereafter offer testes-less
rams in sacrifices for the purpose of your gratification, you shall truly offer
them plentiful and unmitigated benefits.' Thus Agni, the Fire-god spoke to manes.
[1-49-7]
अग्नेः तु वचनम् श्रुत्वा पितृ देवाः समागताः |
उत्पाट्य मेष वृषणौ सहस्राक्षे न्यवेशयन् || १-४९-८
उत्पाट्य मेष वृषणौ सहस्राक्षे न्यवेशयन् || १-४९-८
"On hearing the words of Agni, the Fire-god, the manes-gods who gathered to collect
their share of offering have extricated that ram's testes, which is not yet sacrificed
but tethered to a sacrificial post, and offered them to the Thousand-eyed Indra.
[1-49-8]
तदा प्रभृति काकुत्स्थ पितृ देवाः समागताः |
अफलान् भुंजते मेषान् फलैः तेषाम् अयोजयन् || १-४९-९
अफलान् भुंजते मेषान् फलैः तेषाम् अयोजयन् || १-४९-९
"Oh, Rama of Kakutstha, from then onwards the manes-gods who come to collect their
share are enjoying even the goats, even if they do not have testes, to endow benefits
thereof to those that offer those goats, and to join the testes of goats to Indra.
[1-49-9]
इन्द्रः तु मेष वृषणः तदा प्रभृति राघव |
गौतमस्य प्रभावेन तपसा च महात्मनः || १-४९-१०
गौतमस्य प्रभावेन तपसा च महात्मनः || १-४९-१०
"Oh, Raghava, owing to the efficacy of the great-souled Gautama and his ascesis,
from then onwards Indra has became one with the testes of a goat. [1-49-10]
तत् आगच्छ महातेज आश्रमम् पुण्य कर्मणः |
तारय एनाम् महाभागाम् अहल्याम् देव रूपिणीम् || १-४९-११
तारय एनाम् महाभागाम् अहल्याम् देव रूपिणीम् || १-४९-११
"Therefore, oh, great-resplendent Rama, enter the hermitage of Gautama whose deeds
are pietistic, and atone Ahalya who is highly fortunate and who is in the compose
of a divinity." Thus Vishvamitra spoke to Rama. [1-49-11]
विश्वामित्र वचः श्रुत्वा राघवः सह लक्ष्मणः |
विश्वामित्रम् पुरस्कृत्य आश्रमम् प्रविवेश ह || १-४९-१२
विश्वामित्रम् पुरस्कृत्य आश्रमम् प्रविवेश ह || १-४९-१२
On hearing Vishvamitra's words Rama entered the hermitage along with Lakshmana and
keeping Vishvamitra afore. [1-49-12]
ददर्श च महाभागाम् तपसा द्योतित प्रभाम् |
लोकैः अपि समागंय दुर्निरीक्ष्याम् सुर असुरैः || १-४९-१३
प्रयत्नात् निर्मिताम् धात्रा दिव्याम् मायामयीम् इव |
धूमेन अभिपरीत अंगीम् दीप्ताअम् अग्नि सिखाम् इव || १-४९-१४
स तुषार आवृताम् स अभ्राम् पूर्ण चन्द्र प्रभाम् इव |
मध्ये अंभसो दुराधर्षाम् दीप्ताम् सूर्य प्रभाम् इव || १-४९-१५
लोकैः अपि समागंय दुर्निरीक्ष्याम् सुर असुरैः || १-४९-१३
प्रयत्नात् निर्मिताम् धात्रा दिव्याम् मायामयीम् इव |
धूमेन अभिपरीत अंगीम् दीप्ताअम् अग्नि सिखाम् इव || १-४९-१४
स तुषार आवृताम् स अभ्राम् पूर्ण चन्द्र प्रभाम् इव |
मध्ये अंभसो दुराधर्षाम् दीप्ताम् सूर्य प्रभाम् इव || १-४९-१५
She whose splendour is brightened by her ascesis, at whom it is impossible to raise
an eye for a stare either for gods, or for demons, or for the worldly beings on
coming close to her, whom the Creator has contrived with careful contemplation as
an angelic and a completely phantasmal entity, who is like the befogged and beclouded
moonshine of a full moon as she is hitherto enshrouded by the dried up leaves and
dust, who is like an unwatchable sunshine mirrored in and glowing from the midst
of water, for she is hitherto in the midst of denounce, and whose limbs are like
the tongues of a flaring fire around which fumes are cloaking, as she is hitherto
practising an utmost ascesis subsisting on air alone, which ascesis alone made her
like a flaring Ritual Fir, and Rama has seen such a highly glorious Ahalya. [1-49-13,
14, 15]
सस् हि गौतम वाक्येन दुर्निरीक्ष्या बभूव ह |
त्रयाणाम् अपि लोकानाम् यावत् रामस्य दर्शनम् |१-४९-१६
त्रयाणाम् अपि लोकानाम् यावत् रामस्य दर्शनम् |१-४९-१६
Ahalya is indeed indiscernible to all the three worlds by the very word of Gautama
until the manifestation of Rama. [1-49-16a, b]
शापस्य अन्तम् उपागंय तेषाम् दर्शनम् आगता ||
राघवौ तु ततः तस्याः पादौ जगृहतुः मुदा | १-४९-१७
राघवौ तु ततः तस्याः पादौ जगृहतुः मुदा | १-४९-१७
On reaching the end of curse she came into the view of Raghava-s, and they too gladly
touched her feet in reverence. [1-49-16c, 17a]
स्मरंती गौतम वचः प्रतिजग्राह सा च तौ ||
पाद्यम् अर्घ्यम् तथा आतिथ्यम् चकार सुसमाहिता |
प्रतिजग्राह काकुत्स्थो विधि दृष्टेन कर्मणा || १-४९-१८
पाद्यम् अर्घ्यम् तथा आतिथ्यम् चकार सुसमाहिता |
प्रतिजग्राह काकुत्स्थो विधि दृष्टेन कर्मणा || १-४९-१८
Reminiscing Gautama's words Ahalya received those two, and self-consciously offered
water for feet and hand washing, and like that she also offered guestship customarily
and dutifully, and Rama of Kakutstha on his part acquiesced her hospitality. [1-49-18]
पुष्प वृष्टिः महती आसीत् देव दुंदुभि निस्वनैः |
गन्धर्व अप्सरसाम् च एव महान् आसीत् समुत्सवः || १-४९-१९
गन्धर्व अप्सरसाम् च एव महान् आसीत् समुत्सवः || १-४९-१९
There chanced an abundant floral fall form firmament to the drumbeats of god's drums,
and the celestials like gandharva-s, apsara-s revelled in a splendid festivity that
is superb. [1-49-19]
साधु साधु इति देवाः ताम् अहल्याम् समपूजयन् |
तपो बल विशुद्ध अंगीम् गौतमस्य वश अनुगाम् || १-४९-२०
तपो बल विशुद्ध अंगीम् गौतमस्य वश अनुगाम् || १-४९-२०
Gods have collectively reverenced her, whose limbs are depurated by the asset of
her ascesis which is performed as a devotee of Gautama remaining in his directives,
saying 'Gracious! Goodness!' [1-49-20]
गौतमो अपि महातेजा अहल्या सहितः सुखी |
रामम् संपूज्य विधिवत् तपः तेपे महातपाः || १-४९-२१
रामम् संपूज्य विधिवत् तपः तेपे महातपाः || १-४९-२१
Even that great-resplendent Gautama is heartened when he reunited with Ahalya after
a long, long a time, and that sage customarily reverenced Rama for actualising his
solemn utterance, and that great-ascetic Gautama continued his ascesis together
with Ahalya. [1-49-21]
रामो अपि परमाम् पूजाम् गौतमस्य महामुनेः |
सकाशात् विधिवत् प्राप्य जगाम मिथिलाम् ततः || १-४९-२२
सकाशात् विधिवत् प्राप्य जगाम मिथिलाम् ततः || १-४९-२२
Even Rama on receiving a conventionally high veneration in the manifestness of that
great-saint Gautama himself, then moved ahead to Mithila. [1-49-22]
इति वाल्मीकि रामायणे आदि काव्ये बाल काण्डे
एको न पंचाशः सर्गः