DONATE NOW - UPI
बाल-काण्ड > विश्वामित्र द्वारा श्री राम को दिव्यास्त्र दान
Sage Vishvamitra satisfied with the behaviour of Rama in obliging the
orders of elders and performing the act that is assigned to him, gives
many weapons to Rama, called shastra, astra-s.
The weaponry is categorised mainly into two types. One is
shastra - a handheld weapon like sword,
lance or mace. The other is astra - a projectile
missile invoked by reciting hymns. This chapter lists out those missiles
that are given to Rama and in next chapter an account of some counter-attack
missiles, called upasamhaara astra-s is
given which can be used to nullify the enemy's missiles. In the endnote
of this chapter some verses describing the nature of
astra-s are incorporated.
अथ ताम् रजनीम् उष्य विश्वामिरो महायशाः |
प्रहस्य राघवम् वाक्यम् उवाच मधुर स्वरम् || १-२७-१
प्रहस्य राघवम् वाक्यम् उवाच मधुर स्वरम् || १-२७-१
Then, on staying that night there in Tataka forest, on the next day
morning the greatly renowned sage Vishvamitra, smilingly and wording
sweetly spoke to Rama. [1-27-1]
परितुष्टो अस्मि भद्रम् ते राजपुत्र महायशः |
प्रीत्या परमया युक्तो ददामि अस्त्राणि सर्वशः || १-२७-२
प्रीत्या परमया युक्तो ददामि अस्त्राणि सर्वशः || १-२७-२
"I am highly pleased with you, oh, illustrious prince Rama, let safety
be with you, I will now give you all of the divine missiles in utmost
fondness of mine. [1-27-2]
देव असुर गणान् वा अपि स गन्धर्व उरगान् भुवि |
यैः अमित्रान् प्रसह्य आजौ वशीकृत्य जयिष्यसि || १-२७-३
तानि दिव्यानि भद्रम् ते ददामि अस्त्राणि सर्वशः |
यैः अमित्रान् प्रसह्य आजौ वशीकृत्य जयिष्यसि || १-२७-३
तानि दिव्यानि भद्रम् ते ददामि अस्त्राणि सर्वशः |
"I am going to accord all of those divine missiles by which scores of
gods, demons, or even from gandharva-s, uragaa-s and the like, or even
earthlings are dominated, humbled down and conquered in war. Let safety
be with you. [1-27-3, 4a]
दण्ड चक्रम् महत् दिव्यम् तव दास्यामि राघव || १-२७-४
धर्म चक्रम् ततो वीर काल चक्रम् तथैव च |
विष्णु चक्रम् तथा अति उग्रम् ऐन्द्रम् चक्रम् तथैव च || १-२७-५
वज्रम् अस्त्रम् नरश्रेष्ठ शैवम् शूलवरम् तथा |
अस्त्रम् ब्रह्मशिरः च एव ऐषीकम् अपि राघव || १-२७-६
ददामि ते महाबाहो ब्राह्मम् अस्त्रम् अनुत्तमम् |
धर्म चक्रम् ततो वीर काल चक्रम् तथैव च |
विष्णु चक्रम् तथा अति उग्रम् ऐन्द्रम् चक्रम् तथैव च || १-२७-५
वज्रम् अस्त्रम् नरश्रेष्ठ शैवम् शूलवरम् तथा |
अस्त्रम् ब्रह्मशिरः च एव ऐषीकम् अपि राघव || १-२७-६
ददामि ते महाबाहो ब्राह्मम् अस्त्रम् अनुत्तमम् |
"Raghava, I am going to give the highly divine Danda disc [Punisher
disc]; next, oh, best one among men, Dharma disc [Virtue-disc,] and
like that kaala disc [Time-disc]; then oh, brave one, Vishnu disc; similarly
oh, dextrous Rama, Indra disc and Thunderbolt missile; the best trident
pertaining to Shiva; the missile called Brahma-shira [Brahma-crest];
the missile called the Aishiika missile [Grass-Blade missile,] and that
way oh, Raghava, I am going to give the unexcelled and highly formidable
missile called Brahma missile. [1-27-4b, 5, 6, 7a]
गदे द्वे चैव काकुत्स्थ मोदकी शिखरी शुभे || १-२७-७
प्रदीप्ते नरशार्दूल प्रयच्छामि नृपाअत्मज |
प्रदीप्ते नरशार्दूल प्रयच्छामि नृपाअत्मज |
"Oh manly tiger prince Rama, I am going to accord two maces that are
brilliant by their radiance called, the Modaki, [the Beater,] and Shikhari,
[the Tower of Protection.] [1-27-7b, 8a]
धर्म पाशम् अहम् राम काल पाशम् तथैव च || १-२७-८
वारुणम् पाशम् अस्त्रम् च ददामि अहम् अनुत्तमम् |
वारुणम् पाशम् अस्त्रम् च ददामि अहम् अनुत्तमम् |
"Oh, Rama, like that I will be giving three nooses called Dharma paasha
and kaala-paasha and Varuna paasha, [Virtue noose and Time noose, Rain
god's noose] as well as an unequalled missile called Varuna astra, Rain-god's
missile. [1-27-8b, 9a]
अशनी द्वे प्रयच्छामि शुष्क आर्द्रे रघुनन्दन || १-२७-९
ददामि च अस्त्रम् पैनाकम् अस्त्रम् नारायणम् तथा |
ददामि च अस्त्रम् पैनाकम् अस्त्रम् नारायणम् तथा |
"Oh, Raghu's scion, I will also give two projectile bolts, one called
shushka, [The Drier] and the other aardra, [The Drencher,] and even
the missiles of Pinaaka and that of Narayana, [the missiles of god Shiva
and Narayana,] I will give. [1-27-9b, 10a]
आग्नेयम् अस्त्रम् दयितम् शिखरम् नाम नामतः || १-२७-१०
वायव्यम् प्रथमम् नाम ददामि तव च अनघ |
वायव्यम् प्रथमम् नाम ददामि तव च अनघ |
"Oh, impeccable Rama, thus a well-known missile shikhari [The Tower,]
and another the fond of Fire-god known as prathama [The Blower,] and
a missile of Air-god too, I will be giving. [1-27-10b, 11a]
अस्त्रम् हयशिरः नाम क्रौञ्चम् अस्त्रम् तथैव च || १-२७-११
शक्ति द्वयम् च काकुत्स्थ ददामि तव राघव |
शक्ति द्वयम् च काकुत्स्थ ददामि तव राघव |
"Oh, Raghava of Kakutstha-s, I will give you two missiles named Haya-shira
[The Horse-head] and Krouncha [The Wrester,] and two Impellers, one
presided over by the power of Vishnu, and the other by the power of
Rudra. [1-27-11b, 12a]
कंकालम् मुसलम् घोरम् कापालम् अथ किन्किणीम् || १-२७-१२
वधार्थम् राक्षसाम् यानि ददामि एतानि सर्वशः |
वधार्थम् राक्षसाम् यानि ददामि एतानि सर्वशः |
"I will be giving all those weapons that are wielded by demons, namely
the deadly Pounder named Kankaalam, and Rods named as Kapaalam and Kankanam,
for the elimination of those very demons. [1-27-12b, 13a]
वैद्याधरम् महा अस्त्रम् च नन्दनम् नाम नामतः || १-२७-१३
असि रत्नम् महाबाहो ददामि नृवरात्मज |
असि रत्नम् महाबाहो ददामि नृवरात्मज |
"Oh, mighty armed son of the best king, I am giving a great missile
named Vaidyadhara by its name, and a gem of sword named Nandana. [1-27-13b,
14a]
गान्धर्वम् अस्त्रम् दयितम् मोहनम् नाम नामतः || १-२७-१४
प्रस्वापनम् प्रशमनम् दद्मि सौंयम् च राघव |
प्रस्वापनम् प्रशमनम् दद्मि सौंयम् च राघव |
"Thus, the missile which is very much liked by Gandharva-s, namely Mohana,
[The Stupefier,] the missile called Prasvapana [The Inducer of Sleep,]
and the gentle Prashamana, [The Pacifier of enemy's anger.] [1-27-14b,
15a]
वर्षणम् शोषणम् चैव संतापन विलापने || १-२७-१५
मादनम् चैव दुर्धर्षम् कन्दर्प दयितम् तथा |
गान्धर्वम् अस्त्रम् दयितम् मानवम् नाम नामतः || १-२७-१६
पैशाचम् अस्त्रम् दयितम् मोहनम् नाम नामतः |
प्रतीच्छ नरशार्दूल राजपुत्र महायशः || १-२७-१७
मादनम् चैव दुर्धर्षम् कन्दर्प दयितम् तथा |
गान्धर्वम् अस्त्रम् दयितम् मानवम् नाम नामतः || १-२७-१६
पैशाचम् अस्त्रम् दयितम् मोहनम् नाम नामतः |
प्रतीच्छ नरशार्दूल राजपुत्र महायशः || १-२७-१७
"Oh, highly fortunate Rama, takes these missiles namely, varshaNa, [the
Rainer,] shoshana [the Drainer,] santaapana [the Humidifier,] vilaapana
[the Weep-inducer,] and oh, prince, an unassailable intoxicator and
a dear missile of Manmatha, namely Mohana [The Intoxicator,] and another
the fond missile of gandharva-s namely maanava by its name, [The Humane
missile,] and oh, tigerly man, a missile dear one to pishaaca-s, monsters,
namely paishaca [The Monster missile.] [1-27-15, 16, 17]
तामसम् नरशार्दूल सौमनम् च महाबलम् |
संवर्तम् चैव दुर्धर्षम् मौसलम् च नृपात्मज || १-२७-१८
सत्यम् अस्त्रम् महाबाहो तथा मायामयम् परम् |
सौरम् तेजःप्रभम् नाम पर तेजो अपकर्षणम् || १-२७-१९
सोम अस्त्रम् शिशिरम् नाम त्वाष्ट्रम् अस्त्रम् सुदारुरणम् |
दारुणम् च भगस्य अपि शितेषुम् अथ मानवम् || १-२७-२०
संवर्तम् चैव दुर्धर्षम् मौसलम् च नृपात्मज || १-२७-१८
सत्यम् अस्त्रम् महाबाहो तथा मायामयम् परम् |
सौरम् तेजःप्रभम् नाम पर तेजो अपकर्षणम् || १-२७-१९
सोम अस्त्रम् शिशिरम् नाम त्वाष्ट्रम् अस्त्रम् सुदारुरणम् |
दारुणम् च भगस्य अपि शितेषुम् अथ मानवम् || १-२७-२०
"Oh, manly-tiger Rama, greatly powered taamasa and saumana missiles,
the indomitable missiles like samvarta, mausala, satya, and then the
maaya-maya missile; like that oh, mighty armed Rama, a solar missile
the sequestrator of others' brilliance namely teja-prabha; next, the
missile of Moon-god named shishira [The Cooler]; and a very deadly missile
of tvaSTa namely sudaamana; and even the dangerous missile of bhaga
namely shita-iSu, these and the maanava missile of Manu, the earliest
ruler of mankind, I will be giving. [1-27-17b, 18, 19, 20]
एतान् राम महाबाहो काम रूपान् महाबलान् |
गृहाण परमोदारान् क्षिप्रम् एव नृपात्मज || १-२७-२१
गृहाण परमोदारान् क्षिप्रम् एव नृपात्मज || १-२७-२१
"These missiles are, oh, dextrous prince, disguise-wizards, greatly
powered, and highly providential ones, oh, Rama, you may take them forthwith."
So said sage Vishvamitra to Rama. [1-27-21]
स्थितः तु प्राङ्मुखो भूत्वा शुचिर् मुनिवरः तदा |
ददौ रामाय सुप्रीतो मंत्र ग्रामम् अनुत्तमम् || १-२७-२२
ददौ रामाय सुप्रीतो मंत्र ग्रामम् अनुत्तमम् || १-२७-२२
That pre-eminent sage Vishvamitra on performing his personal holy depuration
then gave the assortment of extraordinary hymns to Rama facing eastward.
[1-27-22]
सर्व संग्रहणम् एषाम् दैवतैः अपि दुर्लभम् |
तानि अस्त्राणि तदा विप्रो राघवाय न्यवेदत् ||१-२७-२३
तानि अस्त्राणि तदा विप्रो राघवाय न्यवेदत् ||१-२७-२३
The comprehension of which invoking hymns of the missiles is impossible
even to gods with their sections and subsections of procedures, that
Brahman dedicated such hymns to Raghava. [1-27-24]
जपतः तु मुनेः तस्य विश्वामित्रस्य धीमतः |
उपतस्थुः महा अर्हाणि सर्वाणि अस्त्राणि राघवम् || १-२७-२४
उपतस्थुः महा अर्हाणि सर्वाणि अस्त्राणि राघवम् || १-२७-२४
While that intelligent saint Vishvamitra chanted the hymns, all of those
highly venerable missiles came nigh and stood accessible to Raghava
in their astral form. [1-27-24]
ऊचुः च मुदिता रामम् सर्वे प्रांजलयः तदा |
इमे च परमोदार किंकराः तव राघव || १-२७-२५
यद् यद् इच्छसि भद्रन् ते तत् सर्वम् करवाम वै |
इमे च परमोदार किंकराः तव राघव || १-२७-२५
यद् यद् इच्छसि भद्रन् ते तत् सर्वम् करवाम वै |
All of those highly obliging missiles in astral bodies, gladdening to
come under the aegis of Rama, then spoke to him making palms-fold, "here
are your thralls, Sire, we are here to accomplish whatever you bid us
to do, let safety be with you." So said the deities presiding over the
missiles to Rama. [1-27-25]
ततो राम प्रसन्न आत्मा तैः इति उक्तो महाबलैः || १-२७-२६
प्रतिगृह्य च काकुत्स्थः समालभ्य च पाणिना |
मनसा मे भविष्यध्वम् इति तानि अभ्यचोदयत् || १-२७-२७
प्रतिगृह्य च काकुत्स्थः समालभ्य च पाणिना |
मनसा मे भविष्यध्वम् इति तानि अभ्यचोदयत् || १-२७-२७
On receiving them with a pleased heart, then Rama patted them with his
palm, and that Rama of Kakutstha-s also spoke this way to those mightily
forceful missiles in ethereal bodies saying, "you may manifest yourselves
in my cognisance whenever I need you," and he motivated them to take
leave and to come back at his beck and call. [1-27-26b, 27]
ततः प्रीत मना रामो विश्वामित्रम् महामुनिम् |
अभिवाद्य महातेजा गमनाय उपचक्रमे || १-२७-२८
अभिवाद्य महातेजा गमनाय उपचक्रमे || १-२७-२८
That highly resplendent Rama revered sage Vishvamitra with a thankful
heart and readied himself for further journey. [1-27-26]
इति वाल्मीकि रामायणे आदि काव्ये बाल काण्डे सप्तविंशः सर्गः