किष्किन्धा-काण्ड > बारी बारी से वानर वीरों द्वारा अपनी गमंशक्ति का वर्णन
Monkeys are perturbed to see ocean which is breadthwise a hundred yojana-s, say a
thousand miles, as none can leap a. Every important monkey says that his capability is just lesser
than that. Angada is again despaired as none is coming forward, nor he is allowed to go, in the
name of his prospective kingship. But Jambavanta pacifies and starts to encourage and invigorate
Hanuma to undertake the task of leaping the ocean.
अथ अंगद वचः श्रुत्वा सर्वे ते वानर उत्तमाः |
स्वम् स्वम् गतौ समुत्साहम् ऊचुः तत्र यथा क्रमम् || ४-६५-१
गजो गवाक्षो गवयः शरभो गंधमादनः |
मैन्दः च द्विविदः चैव सुषेणो जांबवान् तथा || ४-६५-२
स्वम् स्वम् गतौ समुत्साहम् ऊचुः तत्र यथा क्रमम् || ४-६५-१
गजो गवाक्षो गवयः शरभो गंधमादनः |
मैन्दः च द्विविदः चैव सुषेणो जांबवान् तथा || ४-६५-२
Then on hearing the words of Angada those best vanara-s, anamely Gaja, Gavaaksha,
Gavaya, Sharabha, Gandhamaadana, Mainda and Dvivida, and Susheshana, and like that Jambavanta have
individually said about their abilities in the matter of leaping the ocean according to their turn.
[4-65-1]
आबभाषे गजः तत्र प्लवेयम् दश योजनम् |
गवाक्षो योजनानि आह गमिष्यामि इति विंशतिम् || ४-६५-३
गवाक्षो योजनानि आह गमिष्यामि इति विंशतिम् || ४-६५-३
In that matter Gaja said, "I can fly ten yojana-s..." and Gavaaksha said, "I can go
over twenty yojana-s..." [4-65-3]
शरभो वानरः तत्र वानरान् तान् उवाच ह |
त्रिंशत् गमिष्यामि योजनानाम् प्लवंगमाः || ४-६५-४
ऋषरभो वानरः तत्र वानरान् तान् उवाच ह |
चत्वारिंशत् गमिष्यामि योजनानाम् न संशयः || ४-६५-५
वानरान् तु महातेजा अब्रवीत् गंधमादनः |
योजनानाम् गमिष्यामि पंचाशत् तु न संशयः || ४-६५-६
मैन्दः तु वानरः तत्र वानरान् तान् उवाच ह |
योजनानाम् परम् षष्टिम् अहम् प्लवितुम् उत्सहे || ४-६५-७
ततः तत्र महातेजा द्विविदः प्रत्यभाषत |
गमिष्यामि न संदेहः सप्ततिम् योजनानि अहम् || ४-६५-८
सुषेणः तु महातेजाः सत्त्ववान् कपि सत्तमः |
अशीतिम् प्रतिजाने अहम् योजनानाम् पराक्रमे || ४-६५-९
त्रिंशत् गमिष्यामि योजनानाम् प्लवंगमाः || ४-६५-४
ऋषरभो वानरः तत्र वानरान् तान् उवाच ह |
चत्वारिंशत् गमिष्यामि योजनानाम् न संशयः || ४-६५-५
वानरान् तु महातेजा अब्रवीत् गंधमादनः |
योजनानाम् गमिष्यामि पंचाशत् तु न संशयः || ४-६५-६
मैन्दः तु वानरः तत्र वानरान् तान् उवाच ह |
योजनानाम् परम् षष्टिम् अहम् प्लवितुम् उत्सहे || ४-६५-७
ततः तत्र महातेजा द्विविदः प्रत्यभाषत |
गमिष्यामि न संदेहः सप्ततिम् योजनानि अहम् || ४-६५-८
सुषेणः तु महातेजाः सत्त्ववान् कपि सत्तमः |
अशीतिम् प्रतिजाने अहम् योजनानाम् पराक्रमे || ४-६५-९
In that matter the vanara Sharabha said to the monkeys, "oh, fly-jumpers, I can
indeed go up to thirty yojana-s..." The vanara Sharabha said, "I can go up to forty yojana-s,
undoubtedly..." The great-resplendent Gandhamaadana said, "I can go up to fifty yojana-s, no
doubt..." The vanara Mainda said the monkeys in that matter, "I venture to jump just sixty
yojana-s..." Then the great-resplendent Dvivida informed, "I can go up to seventy yojana-s, no
doubt..." But mighty Shushena, the best and the great resplendent monkey said, "I promise to jump
eighty yojana-s..." [4-65-4]
तेषाम् कथयताम् तत्र सर्वान् तान् अनुमान्य च |
ततो वृद्धतमः तेषाम् जांबवान् प्रत्यभाषत || ४-६५-१०
ततो वृद्धतमः तेषाम् जांबवान् प्रत्यभाषत || ४-६५-१०
Jambavanta, the oldest one among all of them, appreciating them who are telling
about their jumping capacities, has informed them in this way. [4-65-10]
पूर्वम् अस्माकम् अपि आसीत् कश्चित् गति पराक्रमः |
ते वयम् वयसः पारम् अनुप्राप्ताः स्म सांप्रतम् || ४-६५-११
ते वयम् वयसः पारम् अनुप्राप्ताः स्म सांप्रतम् || ४-६५-११
"Previously there was some traversal daredevilry even for us, such as we were, we
are presently on the other shore of our age... [4-65-11]
किम् तु न एवम् गते शक्यम् इदम् कार्यम् उपेक्षितुम् |
यद् अर्थम् कपि राजः च रामः च कृत निश्चयौ || ४-६५-१२
यद् अर्थम् कपि राजः च रामः च कृत निश्चयौ || ४-६५-१२
"That being so, for which purpose the king of monkeys Sugreeva and even Rama are
decisively decided on this task, it is impossible for us to marginalize this task... [4-65-12]
सांप्रतम् कालम् अस्माकम् या गतिः ताम् निबोधत |
नवतिम् योजनानाम् तु गमिष्यामि न संशयः || ४-६५-१३
नवतिम् योजनानाम् तु गमिष्यामि न संशयः || ४-६५-१३
"While we say you may hear what cruise we have at this age... we can go up to ninety
yojana-s, undoubtedly... [4-65-13]
तान् च सर्वान् हरि श्रेष्ठान् जांबवान् इदम् अब्रवीत् |
न खलु एतावत् एव आसीत् गमने मे पराक्रमः || ४-६५-१४
न खलु एतावत् एव आसीत् गमने मे पराक्रमः || ४-६५-१४
Jambavanta further said this to all of those best monkeys, "my capability in the
stint of going was not definitely limited only thereunto... [4-65-14]
मया वैरोचने यज्ञे प्रभविष्णुः सनातनः |
प्रदक्षिणी कृतः पूर्वम् क्रममाणः त्रिविक्रमः || ४-६५-१५
प्रदक्षिणी कृतः पूर्वम् क्रममाणः त्रिविक्रमः || ४-६५-१५
"Once I have performed circumambulation around the Omnipresent and Eternal Vishnu in
His incarnation as Trivikrama, when He grandiosely increased His physique from that of a
Divine-Dwarfish Brahman boy to that of an Omnidirectional Being, thus filling whole of the Universe
to tread all the three worlds, during the time of Vedic-ritual of Emperor Bali, the legatee of
Vairocana... [4-65-15]
स इदानीम् अहम् वृद्धः प्लवने मन्दविक्रमः |
यौवने च तदा आसीत् मे बलम् अप्रतिमम् परम् || ४-६५-१६
यौवने च तदा आसीत् मे बलम् अप्रतिमम् परम् || ४-६५-१६
"Such as I was, I am presently old and decrepit and I have become slow jumping
soldier of misfortune, though my energy in youth was unmatchable and unsurpassable. [4-65-16]
संप्रति एतावत् एव अद्य शक्यम् मे गमने स्वतः |
न एतावता च संसिद्धिः कार्यस्य अस्य भविष्यति || ४-६५-१७
न एतावता च संसिद्धिः कार्यस्य अस्य भविष्यति || ४-६५-१७
"Now, at this age it is possible for me to go on my own only thereunto... and by
that much endeavour that task will be unaccomplished..." So said Jambavanta to monkeys.
[4-65-17]
अथ उत्तरम् उदार अर्थम् अब्रवीत् अंगदः तदा |
अनुमान्य महाप्राज्ञो जांबवंतम् महाकपिम् || ४-६५-१८
अनुमान्य महाप्राज्ञो जांबवंतम् महाकपिम् || ४-६५-१८
Then on reverencing the great monkey Jambavanta, the highly intelligent Angada
thereafter said these salutary words. [4-65-18]
अहम् एतत् गमिष्यामि योजनानाम् शतम् महत् |
निवर्तने तु मे शक्तिः स्यात् न वा इति न निश्चितम् || ४-६५-१९
निवर्तने तु मे शक्तिः स्यात् न वा इति न निश्चितम् || ४-६५-१९
"I can vault over this ocean which is broadwise in a hundred yojana-breadth, but
whether I am capable of coming back or not, it is indefinite... [4-65-19]
तम् उवाच हरि श्रेष्ठो जांबवान् वाक्य कोविदः |
ज्ञायते गमने शक्तिः तव हरि ऋक्ष सत्तम || ४-६५-२०
ज्ञायते गमने शक्तिः तव हरि ऋक्ष सत्तम || ४-६५-२०
That expert in sentence making, Jambavanta said to the best one among monkeys namely
Angada, "oh, Angada, the best one among monkeys and bears, I know about your capability in
traversal... [4-65-20]
कामम् शत सहस्रम् वा न हि एष विधिः उच्यते |
योजनानाम् भवान् शक्तो गन्तुम् प्रतिनिवर्तितुम् || ४-६५-२१
योजनानाम् भवान् शक्तो गन्तुम् प्रतिनिवर्तितुम् || ४-६५-२१
"Why a hundred, if need be you are capable to go up to a hundred thousand yojana-s
and come back... but this method of our sending you is uncanonical... [4-65-21]
न हि प्रेषयिता तात स्वामी प्रेष्यः कथंचन |
भवता अयम् जनः सर्वः प्रेष्यः प्लवग सत्तम || ४-६५-२२
भवता अयम् जनः सर्वः प्रेष्यः प्लवग सत्तम || ४-६५-२२
"Oh, dear Angada, in anyway lord assigner cannot be an assignee, hence oh, best
fly-jumper, all of these people are assignable by you... [4-65-22]
भवान् कलत्रम् अस्माकम् स्वामि भावे व्यवस्थितः |
स्वामी कलत्रम् सैन्यस्य गतिः एषा परंतप || ४-६५-२३
स्वामी कलत्रम् सैन्यस्य गतिः एषा परंतप || ४-६५-२३
"You are notionally established as our lord and we have to become your
protectionists and, oh, enemy-inflamer Angada, lord becomes the protectionist of army... this alone
is the method... [4-65-23]
अपि वै एतस्य कार्यस्य भवान् मूलम् अरिम् दम |
तस्मात् कलत्रवत् तात प्रतिपाल्यः सदा भवान् || ४-६५-२४
तस्मात् कलत्रवत् तात प्रतिपाल्यः सदा भवान् || ४-६५-२४
"Oh, enemy-subjugator, really you are the linchpin to this mission, thereby oh, dear
Angada, you are always to be protected like anything that needs safeguarding... [4-65-24]
मूलम् अर्थस्य संरक्ष्यम् एष कार्यविदाम् नयः |
मूले हि सति सिध्यन्ति गुणाः पुष्प फल उदयः || ४-६५-२५
मूले हि सति सिध्यन्ति गुणाः पुष्प फल उदयः || ४-६५-२५
" 'The prime mover of a task is to be safeguarded...' is the byword of the
taskmasters, and indeed if only the prime mover is there, all the endowments are achievable that
yield fruits... [4-65-25]
तद् भवान् अस्य कार्यस्य साधनम् सत्य विक्रमः |
बुद्धि विक्रम संपन्नो हेतुः अत्र परंतपः || ४-६५-२६
बुद्धि विक्रम संपन्नो हेतुः अत्र परंतपः || ४-६५-२६
"Thereby, oh, truth-valiant Angada, you are instrumental to this task and as you are
privileged with sagacity and audacity, oh, enemy-inflamer, you are the keystone for this task of
searching Seetha... [4-65-26]
गुरुः च गुरु पुत्रः च त्वम् हि नः कपि सत्तम |
भवन्तम् आश्रित्य वयम् समर्था हि अर्थ साधने || ४-६५-२७
भवन्तम् आश्रित्य वयम् समर्था हि अर्थ साधने || ४-६५-२७
"For us you are indeed a respectable one by yourself, and as the son of respected
Vali too, and oh, best monkey, sheltered by you we are indeed capable of achieving the objective of
our task..." So said Jambavanta to Angada. [4-65-27]
उक्त वाक्यम् महाप्राज्ञम् जांबवंतम् महाकपिः |
प्रत्युवाच उत्तरम् वाक्यम् वालि सूनुः अथ अंगदः || ४-६५-२८
प्रत्युवाच उत्तरम् वाक्यम् वालि सूनुः अथ अंगदः || ४-६५-२८
When that highly scholarly Jambavanta has said thus, the great monkey and the son of
Vali Angada said this sentence in reply as an answer. [4-65-28]
यदि न अहम् गमिष्यामि न अन्यो वानर पुंगवः |
पुनः खलु इदम् अस्माभिः कार्यम् प्रायोपवेशनम् || ४-६५-२९
पुनः खलु इदम् अस्माभिः कार्यम् प्रायोपवेशनम् || ४-६५-२९
"If I am not proceeding to Lanka, nor any other monkey is proceeding, then we have
to undertake self-immolation once again, isn't it! [4-65-29]
न हि अकृत्वा हरि पतेः संदेशम् तस्य धीमतः |
तत्र अपि गत्वा प्राणानाम् न पश्यामि परिरक्षणम् || ४-६५-३०
तत्र अपि गत्वा प्राणानाम् न पश्यामि परिरक्षणम् || ४-६५-३०
"I do not perceive any secure protection for our lives on our going to Kishkindha
without fulfilling the bidding of that resolute king of monkeys Sugreeva... [4-65-30]
स हि प्रसादे च अत्यर्थम् कोपे च हरिः ईश्वरः |
अतीत्य तस्य संदेशम् विनाशो गमने भवेत् || ४-६५-३१
अतीत्य तस्य संदेशम् विनाशो गमने भवेत् || ४-६५-३१
"Sugreeva is a lord who shows either forgiveness or furiousness immoderately... and
our going to Kishkindha trespassing his bidding is as good as our entering into our own doom...
[4-65-31]
तत् तथा हि अस्य कार्यस्य न भवति अन्यथा गतिः |
तत् भवान् एव दृष्ट अर्थः संचिंतयितुम् अर्हति || ४-६५-३२
तत् भवान् एव दृष्ट अर्थः संचिंतयितुम् अर्हति || ४-६५-३२
"It will happen in that way only as our going back to Kishkindha results in no other
way, thereby it will be apt of you to think deeply, as you can envision the implications..." Thus
Angada said to Jambavanta. [4-65-32]
सः अंगदेन तदा वीरः प्रत्युक्तः प्लवगर्षभः |
जांबवान् उत्तमम् वाक्यम् प्रोवाच इदम् ततो अंगदम् || ४-६५-३३
जांबवान् उत्तमम् वाक्यम् प्रोवाच इदम् ततो अंगदम् || ४-६५-३३
When that best and valiant fly-jumper Jambavanta is said that way by Angada, then
Jambavanta advised him in this best sentence to Angada. [4-65-33]
तस्य ते वीर कार्यस्य न किंचित् परिहास्यते |
एष संचोदयामि एनम् यः कार्यम् साधयिष्यति || ४-६५-३४
एष संचोदयामि एनम् यः कार्यम् साधयिष्यति || ४-६५-३४
"Oh, brave Angada, this mission of yours will not be thwarted in the least. I will
motivate him who achieves success of this mission of searching Seetha... [4-65-34]
ततः प्रतीतम् प्लवताम् वरिष्ठम्
एकांतम् आश्रित्य सुखोपविष्टम् |
संचोदयामास हरि प्रवीरो
हरिप्रवीरम् हनुमंतम् एव || ४-६५-३५
एकांतम् आश्रित्य सुखोपविष्टम् |
संचोदयामास हरि प्रवीरो
हरिप्रवीरम् हनुमंतम् एव || ४-६५-३५
Then Jambavanta, the outstanding one among monkeys started to motivate the
exceptional fly-jumper, and a marvellous one among all the monkeys, and who by now is comfortably
sitting abiding a lonely place, namely Hanuma. [4-65-35]