DONATE NOW - UPI
सुन्दर-काण्ड > हनुमान का सित्जी को साथ लेजाने का आग्रह अस्वीकार
Seetha was both delighted and depressed respectively on hearing Rama's episode from Hanuma
and Rama's overwhelmed sorrow caused by his dissociation from her. She beseeches Hanuma to arrange for
Rama's arrival to Lanka to meet her within two months, the period remaining out of the time-limit for
her survival given by Ravana. Hanuma consoles Seetha, saying that Rama would surely come to see her.
He also offers Seetha to carry her on his back to Rama's presence at Prasravana Mountain. Looking to
the small size of Hanuma's body; Seetha doubts his capability to do it. Then, Hanuma assumes a gigantic
form, so as to inspire confidence in Seetha. However, explaining various reasons, Seetha declines to
go with him and requests Hanuma to bring her husband to Lanka.
सा सीता तत् वचनम् श्रुत्वा पूर्ण चन्द्र निभ आनना |
हनूमन्तम् उवाच इदम् धर्म अर्थ सहितम् वचः || ५-३७-१
हनूमन्तम् उवाच इदम् धर्म अर्थ सहितम् वचः || ५-३७-१
Hearing Hanuma's words, Seetha whose face resembled the full moon, spoke the following
words braced with justice and utility, to Hanuma.
अमृतम् विष संसृष्टम् त्वया वानर भाषितम् |
यच् च न अन्य मना रामो यच् च शोक परायणः || ५-३७-२
यच् च न अन्य मना रामो यच् च शोक परायणः || ५-३७-२
"O Hanuma! The words spoken by you viz. that Rama is not having any other thoughts (than
on me) and is fully overwhelmed by sorrow are like ambrosia mixed with poisons."
ऐश्वर्ये वा सुविस्तीर्णे व्यसने वा सुदारुणे |
रज्ज्वा इव पुरुषम् बद्ध्वा कृत अन्तः परिकर्षति || ५-३७-३
रज्ज्वा इव पुरुषम् बद्ध्वा कृत अन्तः परिकर्षति || ५-३७-३
"Destiny drags out a man into a very extensive fortune or into a very dreadful adversity,
as if being dragged, tied with ropes."
विधिः नूनम् असम्हार्यः प्राणिनाम् प्लवग उत्तम |
सौमित्रिम् माम् च रामम् च व्यसनैः पश्य मोहितान् || ५-३७-४
सौमित्रिम् माम् च रामम् च व्यसनैः पश्य मोहितान् || ५-३७-४
"O Hanuma the best of monkeys! For living beings, destiny is surely irresistible. See
how Lakshmana, myself and Rama are baffled by misfortunes."
शोकस्य अस्य कदा पारम् राघवो अधिगमिष्यति |
प्लवमानः परिश्रान्तो हत नौः सागरे यथा || ५-३७-५
प्लवमानः परिश्रान्तो हत नौः सागरे यथा || ५-३७-५
"When will Rama reach the end of this grief any more than a thoroughly fatigued man,
having suffered a ship wreck is swimming in the middle of the sea?"
राक्षसानाम् क्षयम् कृत्वा सूदयित्वा च रावणम् |
लन्काम् उन्मूलिताम् कृत्वा कदा द्रक्ष्यति माम् पतिः || ५-३७-६
लन्काम् उन्मूलिताम् कृत्वा कदा द्रक्ष्यति माम् पतिः || ५-३७-६
"When will my husband see me, after annihilation of the demons, killing of Ravana and
making the City of Lanka debacled?."
स वाच्यः सम्त्वरस्व इति यावत् एव न पूर्यते |
अयम् सम्वत्सरः कालः तावद्त् हि मम जीवितम् || ५-३७-७
अयम् सम्वत्सरः कालः तावद्त् हि मम जीवितम् || ५-३७-७
"Till the current period of one year is not completed, that Rama is to be told to make
haste to save me; since my life will be lasting till such time only."
वर्तते दशमो मासो द्वौ तु शेषौ प्लवम्गम |
रावणेन नृशंसेन समयो यः कृतो मम || ५-३७-८
रावणेन नृशंसेन समयो यः कृतो मम || ५-३७-८
"O Hanuma! Out of the time-limit given to me by the cruel Ravana for my survival, the
tenth month is now running. Only two months are left out."
विभीषणेन च भ्रात्रा मम निर्यातनम् प्रति |
अनुनीतः प्रयत्नेन न च तत् कुरुते मतिम् || ५-३७-९
अनुनीतः प्रयत्नेन न च तत् कुरुते मतिम् || ५-३७-९
"Even when humbly entreated with continued exertion by Vibhishana his brother about my
restoration (to Rama), Ravana is not making up his mind to do so."
मम प्रतिप्रदानम् हि रावणस्य न रोचते |
रावणम् मार्गते सम्ख्ये मृत्युः काल वशम् गतम् || ५-३७-१०
रावणम् मार्गते सम्ख्ये मृत्युः काल वशम् गतम् || ५-३७-१०
"My restoration is not agreeable to Ravana. In the battle, death lies in wait for Ravana,
who has become subject to the power of Time."
ज्येष्ठा कन्या अनला नम विभीषण सुता कपे |
तया मम एतत् आख्यातम् मात्रा प्रहितया स्वयम् || ५-३७-११
तया मम एतत् आख्यातम् मात्रा प्रहितया स्वयम् || ५-३७-११
"O Hanuma! Nala, the eldest maiden daughter of Vibhishana, when she was sent personally
to me by her mother, told me about this."
आशंस इति हरि श्रेष्ठ क्षिप्रम् माम् प्राप्स्यते पतिः |
अन्तः आत्मा हि मे शुद्धः तस्मिन् च बहवो गुणाः || ५-३७-१२
अन्तः आत्मा हि मे शुद्धः तस्मिन् च बहवो गुणाः || ५-३७-१२
"O Hanuma the excellent of monkeys! Rama, my husband, will soon regain me without any
doubt. Because my heart is pure and in Rama also, there are many good qualities existing."
उत्साहः पौरुषम् सत्त्वम् आनृशंस्यम् कृतज्ञता |
विक्रमः च प्रभावः च सन्ति वानर राघवे || ५-३७-१३
विक्रमः च प्रभावः च सन्ति वानर राघवे || ५-३७-१३
"O Hanuma! In Rama are figured, pesseverence, manliness, courage, non-mischievousness,
gratitude, prowess and energy."
चतुर्दश सहस्राणि राक्षसानाम् जघान यः |
जन स्थाने विना भ्रात्रा शत्रुः कः तस्य न उद्विजेत् || ५-३७-१४
जन स्थाने विना भ्रात्रा शत्रुः कः तस्य न उद्विजेत् || ५-३७-१४
"Which Rama, who without the help of Lakshmana his brother, killed fourteen thousand
demos in Janasthana (part of the forest), what adversary will not have fear of such a man?"
न स शक्यः तुलयितुम् व्यसनैः पुरुष ऋषभः |
अहम् तस्य अनुभावज्ञा शक्रस्य इव पुलोमजा || ५-३७-१५
अहम् तस्य अनुभावज्ञा शक्रस्य इव पुलोमजा || ५-३७-१५
"Rama, the excellent among men, is not compelled to be moved by troubles. I now well
the energy of Rama, as Shachi the wife of Indra knows the energy of Indra the Lord of celestials."
शर जाल अंशुमान् शूरः कपे राम दिवा करः |
शत्रु रक्षोमयम् तोयम् उपशोषम् नयिष्यति || ५-३७-१६
शत्रु रक्षोमयम् तोयम् उपशोषम् नयिष्यति || ५-३७-१६
"O Hanuma! The powerful Rama like the sun, with his multitude of ray-like arrows, will
dry up the water in the form of hostile adversaries."
इति सम्जल्पमानाम् ताम् राम अर्थे शोक कर्शिताम् |
अश्रु सम्पूर्ण वदनाम् उवाच हनुमान् कपिः || ५-३७-१७
अश्रु सम्पूर्ण वदनाम् उवाच हनुमान् कपिः || ५-३७-१७
Hanuma spoke the following words to Seetha, who was thus talking with grief for Rama
and with her eyes full of tears."
श्रुत्वा एव तु वचो मह्यम् क्षिप्रम् एष्यति राघवः |
चमूम् प्रकर्षन् महतीम् हरि ऋक्ष गण सम्कुलाम् || ५-३७-१८
चमूम् प्रकर्षन् महतीम् हरि ऋक्ष गण सम्कुलाम् || ५-३७-१८
"Soon after hearing my words, Rama will soon come, engaging a great army comprising of
a multitude of monkeys and bears with him."
अथवा मोचयिष्यामि ताम् अद्य एव हि राक्षसात् |
अस्मात् दुह्खात् उपारोह मम पृष्ठम् अनिन्दिते || ५-३७-१९
अस्मात् दुह्खात् उपारोह मम पृष्ठम् अनिन्दिते || ५-३७-१९
"O Seetha with a charming face! Or rather, I shall relieve you from this grief now itself.
O irreproachable lady! Ascend my back. I shall take you to Rama."
त्वम् हि पृष्ठ गताम् कृत्वा सम्तरिष्यामि सागरम् |
शक्तिः अस्ति हि मे वोढुम् लन्काम् अपि सरावणाम् || ५-३७-२०
शक्तिः अस्ति हि मे वोढुम् लन्काम् अपि सरावणाम् || ५-३७-२०
"I shall cause you sit on my back and cross the ocean. I have indeed capacity to carry
even Lanka together with Ravana."
अहम् प्रस्रवणस्थाय राघवाय अद्य मैथिलि |
प्रापयिष्यामि शक्राय हव्यम् हुतम् इव अनलः || ५-३७-२१
प्रापयिष्यामि शक्राय हव्यम् हुतम् इव अनलः || ५-३७-२१
"O Seetha! Now itself, I shall cause you to reach Rama who is staying at Prasravana Mountain,
even as fire-god hands over the oblations offered in the sacrifices to Indra the Lord of celestials."
द्रक्ष्यसि अद्य एव वैदेहि राघवम् सह लक्ष्मणम् |
व्यवसाय समायुक्तम् विष्णुम् दैत्य वधे यथा || ५-३७-२२
व्यवसाय समायुक्तम् विष्णुम् दैत्य वधे यथा || ५-३७-२२
"O Seetha! Now itself, you can see Rama together with Lakshmana, getting ready for a
strenuous effort to annihilate the demons, as Vishnu the Lord of Preservation getting ready for killing
of demons."
त्वत् दर्शन कृत उत्साहम् आश्रमस्थम् महाबलम् |
पुरंदरम् इव आसीनम् नाग राजस्य मूर्धनि || ५-३७-२३
पुरंदरम् इव आसीनम् नाग राजस्य मूर्धनि || ५-३७-२३
"The mighty Rama, with a gusto to see you, is staying in a hermitage, even as Indra the
destroyer of strong-holds sitting on the back of Airavata the elephant."
पृष्ठम् आरोह मे देवि मा विकान्क्षस्व शोभने |
योगम् अन्विच्छ रामेण शश अन्केन इव रोहिणी || ५-३७-२४
योगम् अन्विच्छ रामेण शश अन्केन इव रोहिणी || ५-३७-२४
"O Seetha the auspicious princess! Mount on my back. Do not have any hesitation. Be inclined
of joining Rama even as Rohini, moon's favourite wife, joined the moon."
कथयन्ति इव चन्द्रेण सूर्येण इव सुवर्चला |
मत् पृष्ठम् अधिरुह्य त्वम् तर आकाश महाअर्णवम् || ५-३७-२५
मत् पृष्ठम् अधिरुह्य त्वम् तर आकाश महाअर्णवम् || ५-३७-२५
"You ascend my back and cross the ocean by journeying through the sky, as though speaking
to the greatly resplendent sun and to the moon."
न हि मे सम्प्रयातस्य त्वाम् इतो नयतो अन्गने |
अनुगन्तुम् गतिम् शक्ताः सर्वे लन्का निवासिनः || ५-३७-२६
अनुगन्तुम् गतिम् शक्ताः सर्वे लन्का निवासिनः || ५-३७-२६
"O Seetha! While I am taking you from here, no body staying in Lanka is competent to
come along with me."
यथा एव अहम् इह प्राप्तः तथैव अहम् असंशयम् |
यास्यामि पश्य वैदेहि त्वाम् उद्यम्य विहायसम् || ५-३७-२७
यास्यामि पश्य वैदेहि त्वाम् उद्यम्य विहायसम् || ५-३७-२७
"O Seetha! In what manner I reached here, in the same manner, I shall move through the
sky, taking you along with me. See, there is no doubt."
मैथिली तु हरि श्रेष्ठात् श्रुत्वा वचनम् अद्भुतम् |
हर्ष विस्मित सर्व अन्गी हनूमन्तम् अथ अब्रवीत् || ५-३७-२८
हर्ष विस्मित सर्व अन्गी हनूमन्तम् अथ अब्रवीत् || ५-३७-२८
Hearing those astonishing words from Hanuma, Seetha with her entire limbs flowered with
joy, thereafter spoke to Hanuma (as follows):
हनूमन् दूरम् अध्वनम् कथम् माम् वोढुम् इच्छसि |
तत् एव खलु ते मन्ये कपित्वम् हरि यूथप || ५-३७-२९
तत् एव खलु ते मन्ये कपित्वम् हरि यूथप || ५-३७-२९
"O Hanuma! How are you wishing to carry me for such a long distance? O chief of monkeys!
I consider this indeed as your apishness!"
कथम् वा अल्प शरीरः त्वम् माम् इतो नेतुम् इच्छसि |
सकाशम् मानव इन्द्रस्य भर्तुः मे प्लवग ऋषभ || ५-३७-३०
सकाशम् मानव इन्द्रस्य भर्तुः मे प्लवग ऋषभ || ५-३७-३०
"O Hanuma the best of monkeys! With such a small seized body, how do you wish to take
me from here to the presence of my husband, Rama the Lord of human beings?"
सीताया वचनम् श्रुत्वा हनूमान् मारुत आत्मजः |
चिन्तयामास लक्ष्मीवान् नवम् परिभवम् कृतम् || ५-३७-३१
चिन्तयामास लक्ष्मीवान् नवम् परिभवम् कृतम् || ५-३७-३१
Hearing the words of Seetha, the illustrious Hanuma, the son of wind-god thought it to
be the first insult was caused to him.
न मे जानाति सत्त्वम् वा प्रभावम् वा असित ईक्षणा |
तस्मात् पश्यतु वैदेही यत् रूपम् मम कामतः || ५-३७-३२
तस्मात् पश्यतु वैदेही यत् रूपम् मम कामतः || ५-३७-३२
(Hanuma said to himself); "The black-eyed Seetha is not aware of my strength or power.
That is why, let her see the form I can assume at will."
इति संचिन्त्य हनुमान् तदा प्लवग सत्तमः |
दर्शयामास वैदेह्याः स्वरूपम् अरि मर्दनः || ५-३७-३३
दर्शयामास वैदेह्याः स्वरूपम् अरि मर्दनः || ५-३७-३३
Hanuma, the best of monkeys and the annihilator of enemies, thinking in this way, then
showed his peculiarity to Seetha.
स तस्मात् पादपात् धीमान् आप्लुत्य प्लवग ऋषभः |
ततो वर्धितुम् आरेभे सीता प्रत्यय कारणात् || ५-३७-३४
ततो वर्धितुम् आरेभे सीता प्रत्यय कारणात् || ५-३७-३४
Hanuma, the intelligent and the excellent of monkeys, leaped down from that tree and
then, to create confidence in Seetha, started to increase his body-form.
मेरु मन्दार सम्काशो बभौ दीप्त अनल प्रभः |
अग्रतो व्यवतस्थे च सीताया वानर ऋषभः || ५-३७-३५
अग्रतो व्यवतस्थे च सीताया वानर ऋषभः || ५-३७-३५
Hanuma, the foremost of monkeys, flashed like Meru and Mandara mountains, shining brightly
like a blazing fire. He thus stood too in front of Seetha.
हरिः पर्वत सम्काशः ताम्र वक्त्रो महाबलः |
वज्र दम्ष्ट्र नखो भीमो वैदेहीम् इदम् अब्रवीत् || ५-३७-३६
वज्र दम्ष्ट्र नखो भीमो वैदेहीम् इदम् अब्रवीत् || ५-३७-३६
The mighty Hanuma, resembling a mountain, having a red face, having teeth and nails as
hard as adamant and terrific in appearance, spoke the following words to Seetha.
सपर्वत वन उद्देशाम् साट्ट प्राकार तोरणाम् |
लन्काम् इमाम् सनथाम् वा नयितुम् शक्तिः अस्ति मे || ५-३७-३७
लन्काम् इमाम् सनथाम् वा नयितुम् शक्तिः अस्ति मे || ५-३७-३७
"To me, there is capability to carry this Lanka along with its hills, forest-areas, market-places,
defensive walls and arches together with its Lord Ravana himself."
तत् अवस्थाप्य ताम् बुद्धिः अलम् देवि विकान्क्षया |
विशोकम् कुरु वैदेहि राघवम् सह लक्ष्मणम् || ५-३७-३८
विशोकम् कुरु वैदेहि राघवम् सह लक्ष्मणम् || ५-३७-३८
"O princess! For this reason, leave your suspicion and keep you mind steady. Come along
with me and make Rama and Lakshmana bereft of grief."
तम् दृष्ट्वा अचल सम्काशम् उवाच जनक आत्मजा |
पद्म पत्र विशाल अक्षी मारुतस्य औरसम् सुतम् || ५-३७-३९
पद्म पत्र विशाल अक्षी मारुतस्य औरसम् सुतम् || ५-३७-३९
Seetha, with her large eyes resembling lotus-petals, spoke to that terrific Hanuma, the
son of wind-god (as follows)
तव सत्त्वम् बलम् चैव विजानामि महाकपे |
वायोः इव गतिम् च अपि तेजः च अग्निः इव अद्भुतम् || ५-३७-४०
वायोः इव गतिम् च अपि तेजः च अग्निः इव अद्भुतम् || ५-३७-४०
"O great monkey! I know fully well your courage, strength, your power of movement like
that of the wind and your wonderful brilliance like that of the fire."
प्राकृतो अन्यः कथम् च इमाम् भूमिम् आगन्तुम् अर्हति |
उदधेः अप्रमेयस्य पारम् वानर पुम्गव || ५-३७-४१
उदधेः अप्रमेयस्य पारम् वानर पुम्गव || ५-३७-४१
"O the best of monkeys! How can any other common person cross this unfathomable ocean
and reach this place?"
जानामि गमने शक्तिम् नयने च अपि ते मम |
अवश्यम् साम्प्रधार्य आशु कार्य सिद्धिः इह आत्मनः || ५-३७-४२
अवश्यम् साम्प्रधार्य आशु कार्य सिद्धिः इह आत्मनः || ५-३७-४२
"I know your capacity of carrying and taking me from here. However, we have to determine
soon whether the accomplishment of work by the high souled Rama would not thus get spoiled."
अयुक्तम् तु कपि श्रेष्ठ मया गन्तुम् त्वया सह |
वायु वेग सवेगस्य वेगो माम् मोहयेत् तव || ५-३७-४३
वायु वेग सवेगस्य वेगो माम् मोहयेत् तव || ५-३७-४३
"O the faultless one! O the excellent of monkeys! It is not befitting of me to go with
you. For, your speed resembling the winds speed, may bewilder my mind."
अहम् आकाशम् आसक्ता उपरि उपरि सागरम् |
प्रपतेयम् हि ते पृष्ठात् भयात् वेगेन गच्छतः || ५-३७-४४
प्रपतेयम् हि ते पृष्ठात् भयात् वेगेन गच्छतः || ५-३७-४४
"Reaching the sky high above the sea, I will fall down out of fear from your back even
as you sweep with speed."
पतिता सागरे च अहम् तिमि नक्र झष आकुले |
भयेयम् आशु विवशा यादसाम् अन्नम् उत्तमम् || ५-३७-४५
भयेयम् आशु विवशा यादसाम् अन्नम् उत्तमम् || ५-३७-४५
"Having fallen insensible into the sea, which is filled with sharks, crocodiles and giant
fish, I may become the best food soon for the aquatic creatures."
न च शक्ष्ये त्वया सार्धम् गन्तुम् शत्रु विनाशन |
कलत्रवति संदेहः त्वयि अपि स्यात् असंशयम् || ५-३७-४६
कलत्रवति संदेहः त्वयि अपि स्यात् असंशयम् || ५-३७-४६
"O Hanuma the annihilator of enemies! It is not possible for me to go with you. There
will also be a risk for you, having me a lady additionally to protect. There is no doubt."
ह्रियमाणाम् तु माम् दृष्ट्वा राक्षसा भीम विक्रमाः |
अनुगच्छेयुः आदिष्टा रावणेन दुरात्मना || ५-३७-४७
अनुगच्छेयुः आदिष्टा रावणेन दुरात्मना || ५-३७-४७
"Seeing me being taken away by you, the demons of terrific prowess, incited by the evil-minded
Ravana, will follow you."
तैः त्वम् परिवृतः शूरैः शूलम् उद्गर पाणिभिः |
भवेः त्वम् संशयम् प्राप्तो मया वीर कलत्रवान् || ५-३७-४८
भवेः त्वम् संशयम् प्राप्तो मया वीर कलत्रवान् || ५-३७-४८
"O brave monkey! Those valiant demons wielding darts and clubs in their hands will surround
you. Accompanied by a lady in me, you will be at a risk."
सायुधा बहवो व्योम्नि राक्षसाः त्वम् निरायुधः |
कथम् शक्ष्यसि सम्यातुम् माम् चैव परिरक्षितुम् || ५-३७-४९
कथम् शक्ष्यसि सम्यातुम् माम् चैव परिरक्षितुम् || ५-३७-४९
"Many demons will come with their weapons, in the sky. You will be alone without any
weapon. How can you continue your travel, while protecting me?"
युध्यमानस्य रक्षोभिः ततः तैः क्रूर कर्मभिः |
प्रपतेयम् हि ते पृष्ठत् भय आर्ता कपि सत्तम || ५-३७-५०
प्रपतेयम् हि ते पृष्ठत् भय आर्ता कपि सत्तम || ५-३७-५०
"O the best of monkeys! While you will be resorting to battle with those demons, who
perform cruel acts, I, stricken with fear, may fall down from your back."
अथ रक्षांसि भीमानि महान्ति बलवन्ति च |
कथंचित् साम्पराये त्वाम् जयेयुः कपि सत्तम || ५-३७-५१
कथंचित् साम्पराये त्वाम् जयेयुः कपि सत्तम || ५-३७-५१
"O excellent of monkeys! Then the powerful and terrific demons with their giant bodies
will conquer you in battle, somehow or other."
अथवा युध्यमानस्य पतेयम् विमुखस्य ते |
पतिताम् च गृहीत्वा माम् नयेयुः पाप राक्षसाः || ५-३७-५२
पतिताम् च गृहीत्वा माम् नयेयुः पाप राक्षसाः || ५-३७-५२
"Otherwise, if you are indifferent of me and resort to battle, I may eventually fall
down. Then, the wicked demons, catching hold of me fallen, may take me again to Lanka."
माम् वा हरेयुः त्वद्त् हस्तात् विशसेयुः अथ अपि वा |
अव्यवस्थौ हि दृश्येते युद्धे जय पराजयौ || ५-३७-५३
अव्यवस्थौ हि दृश्येते युद्धे जय पराजयौ || ५-३७-५३
"Or they may take me away from your hand, or may even kill me. In battle, victory and
defeat are perceived as uncertain."
अहम् वा अपि विपद्येयम् रक्षोभिः अभितर्जिता |
त्वत् प्रयत्नो हरि श्रेष्ठ भवेन् निष्फल एव तु || ५-३७-५४
त्वत् प्रयत्नो हरि श्रेष्ठ भवेन् निष्फल एव तु || ५-३७-५४
"O the best of monkeys! Or while I am frightened by the demons, I may get into a mishap.
Thus, your effort may become futile indeed!"
कामम् त्वम् अपि पर्याप्तो निहन्तुम् सर्व राक्षसान् |
राघवस्य यशो हीयेत् त्वया शस्तैः तु राक्षसैः || ५-३७-५५
राघवस्य यशो हीयेत् त्वया शस्तैः तु राक्षसैः || ५-३७-५५
"You may be surely able to kill all the demons. But if you alone kill all the demons,
Rama's celebrity will be lowered."
अथवा आदाय रक्षांसि न्यस्येयुः सम्वृते हि माम् |
यत्र ते न अभिजानीयुः हरयो न अपि राघवः || ५-३७-५६
यत्र ते न अभिजानीयुः हरयो न अपि राघवः || ५-३७-५६
"Otherwise, the demons may take me away and hide me in any secret place that will not
be known by those monkeys or even Rama and Lakshmana."
आरम्भः तु मत् अर्थो अयम् ततः तव निरर्थकः |
त्वया हि सह रामस्य महान् आगमने गुणः || ५-३७-५७
त्वया हि सह रामस्य महान् आगमने गुणः || ५-३७-५७
"Then your effort taken for my sake will become futile. That is why there is a great
merit in Rama's coming here along with you."
मयि जीवितम् आयत्तम् राघवस्य महात्मनः |
भ्रातृऋणाम् च महाबाहो तव राज कुलस्य च || ५-३७-५८
भ्रातृऋणाम् च महाबाहो तव राज कुलस्य च || ५-३७-५८
"O Hanuma the long-armed! The survival of the high souled Rama, his brothers, of yourself
and of your royal family (of Sugreeva) is dependent on me."
तौ निराशौ मत् अर्थे तु शोक सम्ताप कर्शितौ |
सह सर्व ऋक्ष हरिभिः त्यक्ष्यतः प्राण सम्ग्रहम् || ५-३७-५९
सह सर्व ऋक्ष हरिभिः त्यक्ष्यतः प्राण सम्ग्रहम् || ५-३७-५९
"Those two men Rama and Lakshmana who are emaciated by grief and anguish along with all
bears and monkeys, losing their hope, will abandon their lives."
भर्तुः भक्तिम् पुरः कृत्य रामात् अन्यस्य वानर |
न अहम् स्प्रष्टुम् पदा गात्रम् इच्छेयम् वानर उत्तम || ५-३७-६०
न अहम् स्प्रष्टुम् पदा गात्रम् इच्छेयम् वानर उत्तम || ५-३७-६०
"O Hanuma, the best of monkeys! Honouring the devotion to my husband, I cannot touch
the body of any man other that of Rama."
यत् अहम् गात्र संस्पर्शम् रावणस्य गता बलात् |
अनीशा किम् करिष्यामि विनाथा विवशा सती || ५-३७-६१
अनीशा किम् करिष्यामि विनाथा विवशा सती || ५-३७-६१
"That I got, by force, the touch of Ravana's body, was because being helpless, having
lost control of myself and without a protector, I could not do anything."
यदि रामो दशग्रीवम् इह हत्वा सराक्षसम् |
माम् इतो गृह्य गच्छेत तत् तस्य सदृशम् भवेत् || ५-३७-६२
माम् इतो गृह्य गच्छेत तत् तस्य सदृशम् भवेत् || ५-३७-६२
"If Rama kills Ravana here along with his relatives and departs taking me from here,
it would be proper for him"
श्रुता हि दृष्टाः च मया पराक्रमा |
महात्मनः तस्य रण अवमर्दिनः |
न देव गन्धर्व भुजम्ग राक्षसा |
भवन्ति रामेण समा हि सम्युगे || ५-३७-६३
महात्मनः तस्य रण अवमर्दिनः |
न देव गन्धर्व भुजम्ग राक्षसा |
भवन्ति रामेण समा हि सम्युगे || ५-३७-६३
"I have not only heard but seen myself about the strength of the high souled Rama destroying
enemies in battle. Neither the celestials nor the divine musicians nor the serpent-gods nor the demons
are equal to Rama in combat."
समीक्ष्य तम् सम्यति चित्र कार्मुकम् |
महाबलम् वासव तुल्य विक्रमम् |
सलक्ष्मणम् को विषहेत राघवम् |
हुत अशनम् दीप्तम् इव अनिल ईरितम् || ५-३७-६४
महाबलम् वासव तुल्य विक्रमम् |
सलक्ष्मणम् को विषहेत राघवम् |
हुत अशनम् दीप्तम् इव अनिल ईरितम् || ५-३७-६४
"Who can withstand seeing in battle that mighty Rama, dazzling like fire fanned by wind,
wielding his conspicuous bow and having prowess equal to that of Indra the Lord of celestials, together
with Lakshmana?"
सलक्ष्मणम् राघवम् आजि मर्दनम् |
दिशा गजम् मत्तम् इव व्यवस्थितम् |
सहेत को वानर मुख्य सम्युगे |
युग अन्त सूर्य प्रतिमम् शर अर्चिषम् || ५-३७-६५
दिशा गजम् मत्तम् इव व्यवस्थितम् |
सहेत को वानर मुख्य सम्युगे |
युग अन्त सूर्य प्रतिमम् शर अर्चिषम् || ५-३७-६५
"O the best of monkeys! In battle, who can endure Rama resembling the sun at noon-time,
with his arrows resembling its rays, the destroyer in battle, stationed like a mythical elephant in
rut, along with Lakshmana?
स मे हरि श्रेष्ठ सलक्ष्मणम् पतिम् |
सयूथपम् क्षिप्रम् इह उपपादय |
चिराय रामम् प्रति शोक कर्शिताम् |
कुरुष्व माम् वानर मुख्य हर्षिताम् || ५-३७-६६
सयूथपम् क्षिप्रम् इह उपपादय |
चिराय रामम् प्रति शोक कर्शिताम् |
कुरुष्व माम् वानर मुख्य हर्षिताम् || ५-३७-६६
"O the excellent of monkeys! You, as such, soon bring my husband here along with Lakshmana,
and the chiefs of army. O the best of monkeys! I am emaciated with grief about Rama since long. Make
me now joyful."
इत्यार्षे श्रीमद्रामायणे आदिकाव्ये सुन्दरकाण्डे सप्तत्रिंशः सर्गः