DONATE NOW - UPI
सुन्दर-काण्ड > त्रिजटा का स्वपन, रावण की हार और श्री राम की जीत की सूचना
In this chapter an ogress named Trijata describes her dream. She dreams of Sri Rama triumphs and
the ogre Ravana is conquered.
इत्युक्ताह् सीतया घोरं राक्षस्यः क्रोधमूर्छिताः |
काश्चिज्जग्मुस्तदाख्यातुं रावणस्य दुरात्मनः || ५-२७-१
काश्चिज्जग्मुस्तदाख्यातुं रावणस्य दुरात्मनः || ५-२७-१
Thus spoken to by Seetha, ogresses swooned with anger terribly. Some went to tell that to Ravana
the evil minded one.
ततः सीतामुपागम्य राक्षस्यो घोरदर्शनाः |
पुनः पुरुषमेकार्थमनर्थार्थमथाब्रुवन् || ५-२७-२
पुनः पुरुषमेकार्थमनर्थार्थमथाब्रुवन् || ५-२७-२
Therafter ogresses with a terrible appearance neared Seetha and ten agin spoke words of evil purpose,
with a single meaning and which were harsh.
अद्येदानीं तवानार्ये सीते पापविनिश्चये |
राक्षस्यो भक्षयिष्यन्ति मांसमेतद्यथासुखम् || ५-२७-३
राक्षस्यो भक्षयिष्यन्ति मांसमेतद्यथासुखम् || ५-२७-३
"O ignoble one! O one with a sinful resolve! O Seetha! Today at this moment ogreeses will eat this
your flesh according to comfort."
सीतां ताभिरनार्याभिर्दृष्ट्वा संतर्जितां तदा |
राक्षसी त्रिजटा वृद्धा शयाना वाक्यमब्रवीत् || ५-२७-४
राक्षसी त्रिजटा वृद्धा शयाना वाक्यमब्रवीत् || ५-२७-४
Then, seeing Seetha frightened by those evil ones, an ogress named Trijata, sleeping till then,
spoke these words.
आत्मानं खादतानार्या न सीतां भक्षयिष्यथ |
जनकस्य सुतामिष्टां सुन्नषां दशरथस्य च || ५-२७-५
जनकस्य सुतामिष्टां सुन्नषां दशरथस्य च || ५-२७-५
"O evil ones! Eat your selves. You will not eat Seetha who is the dear daughter of king Janaka
and daughter-in-law of king Dasaratha."
स्वप्नो ह्यद्य मया दृष्टो दारुनो रोमहर्षणः |
राक्षसानामभावाय भर्तुरस्या भवाय च || ५-२७-६
राक्षसानामभावाय भर्तुरस्या भवाय च || ५-२७-६
"Now a dream which is terrible, causing the hairs to stand erect for the destruction of ogres and
for the welfare of Her husband, has been seen by me."
एवमुक्टास्त्रिजटया राक्षस्यः क्रोधमूर्छिताः |
सर्वा एवाब्रुवन्भीतास्त्रिजटां तामिदं वचः || ५-२७-७
सर्वा एवाब्रुवन्भीतास्त्रिजटां तामिदं वचः || ५-२७-७
Thus spoken to by Trijata all ogresses were frightened and spoke to that Trijata these words.
कथयस्व त्वया दृष्टः स्वप्नोऽयं कीदृशो निशि |
तासां श्रुत्वा तु वचनं राक्षसीनां मुखाच्य्चुतम् || ५-२७-८
उवाच वचनं काले त्रिजटा स्वप्नसंश्रितम् |
तासां श्रुत्वा तु वचनं राक्षसीनां मुखाच्य्चुतम् || ५-२७-८
उवाच वचनं काले त्रिजटा स्वप्नसंश्रितम् |
"Of what kind is this dream seen by you. Tell us". Listening to this utterance that came forth
from the mouths of those ogresses, Trijata spoke at that time this word relating to the dream.
गजदन्तमयीं दिव्यां शिबिकामन्तरिक्षगाम् || ५-२७-९
युक्तां हंससह्रेण स्वयमास्थाय राघवः |
शुक्लमाल्याम्बरधरो लक्ष्मणेन सहागतः || ५-२७-१०
युक्तां हंससह्रेण स्वयमास्थाय राघवः |
शुक्लमाल्याम्बरधरो लक्ष्मणेन सहागतः || ५-२७-१०
"Rama wearing white garlands and clothes passing through the sky, Himself ascending a palanquin
made of ivory tied with a thousand swans, arrived along with Lakshmana."
स्वप्ने चाद्य मया दृष्टा सीता शुक्लाम्बरावृता |
सागरेण परिक्षिप्तं स्वेतं पर्वतमास्थिता || ५-२७-११
सागरेण परिक्षिप्तं स्वेतं पर्वतमास्थिता || ५-२७-११
"Now it has been seen by me in the dream that Seetha also wearing white clothes was sitting on
a white mountain surrounded by the ocean."
रामेण संगता सीता भास्करेण प्रभा यथा |
राघवश्च मया दृष्टश्च तुर्दंष्ट्रं महागजम् || ५-२७-१२
राघवश्च मया दृष्टश्च तुर्दंष्ट्रं महागजम् || ५-२७-१२
"Seetha came together with Rama like the light with the Sun. Rama also was seen by me to be mounted
on a great elephant with four tusks and equalling a mountain and Rama wandered together with Lakshmana."
ततस्तौ नरशार्दूलौ दीप्यमानौ स्वतेजसा || ५-२७-१३
शुक्लमाल्याम्बरधरौ जानकीं पर्युपस्थितौ |
शुक्लमाल्याम्बरधरौ जानकीं पर्युपस्थितौ |
"Thereafter shining with their own radiance, wearing white garlands and clothes, those two best
among men Rama and Laksmana neared Seetha."
ततस्तस्य नगस्याग्रे ह्याकाशस्थस्य दन्तिनः || ५-२७-१४
भर्त्रा परिगृहीतस्य जानकी स्कन्धमाश्रिता |
भर्त्रा परिगृहीतस्य जानकी स्कन्धमाश्रिता |
"Thereafter Seetha rested on the upper part of back of elephant in the sky; taken by Her husband
Rama to the front of that mountain."
भर्तुरङ्कात्समुत्पत्य ततः कमललोचना || ५-२७-१५
चन्द्रसूर्यौ मया दृष्टा पाणिना परिमार्जती |
चन्द्रसूर्यौ मया दृष्टा पाणिना परिमार्जती |
"Thereafter it has been seen by me that Seetha with eyes like lotuses has risen up from the lap
of Her husband and gently touched the Moon and the Sun with Her hand."
ततस्ताभ्यां कुमाराभ्यामास्थितः स गजोत्तमः || ५-२७-१६
सीतया च विशालाक्ष्या लङ्काया उपरिस्थितः
सीतया च विशालाक्ष्या लङ्काया उपरिस्थितः
"Thereafter that best elephant ascended by those princes Rama and Lakshmana and by Seetha with
wide eyes stood on the top of Lanka."
पाण्डुरर्षभयुक्तेन रथेनाष्टयुजा स्वयम् || ५-२७-१७
इहोपयातः काकुथ्सः सीतया सह भार्य या |
इहोपयातः काकुथ्सः सीतया सह भार्य या |
"Rama together with wife Seetha, Himself came here in a chariot tied with eight white bulls."
लक्ष्मणेन सह भ्रात्रा सीतया सह वीर्यवान् || ५-२७-१८
आरुह्य पुष्पकं दिव्यं विमानं सूर्यसन्निभम् |
उत्तरां दिशमालोक्य जगाम पुरुष्त्तमः || ५-२७-१९
आरुह्य पुष्पकं दिव्यं विमानं सूर्यसन्निभम् |
उत्तरां दिशमालोक्य जगाम पुरुष्त्तमः || ५-२७-१९
"The valorous best among men Rama together with brother Lakshmana and with Seetha ascended wonderful
Pushpaka aeroplane equalling the Sun, went in the northern direction."
एवं स्वप्ने मया दृष्टो रामो विष्णुपराक्रमः |
लक्ष्मणेन सह भ्रात्रा सीतया सह राघवः || ५-२७-२०
लक्ष्मणेन सह भ्रात्रा सीतया सह राघवः || ५-२७-२०
"Rama with strength equalling that of Lord Vishnu, born in Raghu's dynasty together with brother
Lakshmana and with Seetha has been seen by me thus in the dream."
न हि रामो महातेजाः शोक्यो जेतुं सुरासुरैः |
राक्षसैर्वापि चान्यैर्वा स्वर्गः पापजनैरिव || ५-२७-२१
राक्षसैर्वापि चान्यैर्वा स्वर्गः पापजनैरिव || ५-२७-२१
"Rama with great glory is not possible to be defeated by Suras or by ogres or by others like heaven
not being conquerable by sinners."
रावणश्च मया दृष्टः क्षितौ तैलसमुक्षितः |
रक्तवासाह् पिबन् मत्तः करवीरकृतस्रजः|| ५-२७-२२
रक्तवासाह् पिबन् मत्तः करवीरकृतस्रजः|| ५-२७-२२
"Ravana also was seen by me on earth sprinkled with oil, with red clothes, with garlands tied with
Oleander flowers, drinking oil and intoxicated."
विमानात्पुष्पकादद्य रावणः पतितो भुवि |
कृष्यमाणः स्त्रिया दृष्टो मुण्डः कृष्णाम्बरः पुनः || ५-२७-२३
कृष्यमाणः स्त्रिया दृष्टो मुण्डः कृष्णाम्बरः पुनः || ५-२७-२३
"Now Ravana fallen down on to earth from Pushpaka aeroplane having the head shaved, wearing black
clothes again was seen to be pulled by a woman."
रथेन खरयुक्तेन रक्तमाल्यानुलेपनः |
पिबंस्तैलं हसन्नृतन् भ्रान्तचित्ताकुलेन्द्रियः || ५-२७-२४
पिबंस्तैलं हसन्नृतन् भ्रान्तचित्ताकुलेन्द्रियः || ५-२७-२४
"Wearing red garlands and unguents, drinking oil, laughing, dancing, with a confused mind, with
agitated senses, Ravana went by a chariot tied by donkeys."
गर्दभेन ययौ शीग्रं दक्षिणां दिशमास्थितः |
पुनरेव मया दृष्टो रावणो राक्षसेश्वरः || ५-२७-२५
पतितोऽवाक्छिरा भूमौ गर्दभाद्भयमोहितः |
पुनरेव मया दृष्टो रावणो राक्षसेश्वरः || ५-२७-२५
पतितोऽवाक्छिरा भूमौ गर्दभाद्भयमोहितः |
"Undertaking southern direction, Ravana went quickly by a donkey.Again it was seen by me that the
king of ogres Ravana stupefied with fear, fell down from the donkey with head down."
सहसोत्थाय संभ्रान्तो भयार्तो मदविह्वलः || ५-२७-२६
उन्मत्त इव दिग्वासा दुर्वाक्यं प्रलपन् बहु |
दुर्गन्धं दुस्सहं घोरं तिमिरं नरकोपमम् || ५-२७-२७
मलपङ्कं प्रविश्याशु मग्नस्तत्र स रावणः |
उन्मत्त इव दिग्वासा दुर्वाक्यं प्रलपन् बहु |
दुर्गन्धं दुस्सहं घोरं तिमिरं नरकोपमम् || ५-२७-२७
मलपङ्कं प्रविश्याशु मग्नस्तत्र स रावणः |
"That Ravana rising up quickly, together with perplexity, distressed with fear, excited by passion,
being naked, like a mad man, prattling many bad words, entering dirt with a bad smell, which was intolerable,
horrible, dark, like the hell and quickly sank in that."
कण्ठे बद्ध्वा दशग्रीवं प्रमदा रक्तवासिनी || ५-२७-२८
काळी कर्दमलिप्ताङ्गी दिशं याम्यां प्रकर्षति |
काळी कर्दमलिप्ताङ्गी दिशं याम्यां प्रकर्षति |
"A woman with red clothes, who was black, with body smeared with dirt, tying Ravana by the throat,
was pulling hiim in southern direction."
एवं तत्र मया दृष्टह् कुम्भकर्णो निशाचरः || ५-२७-२९
रावणस्य सुताः सर्वे दृष्टास्तैलसमुक्षिताः |
रावणस्य सुताः सर्वे दृष्टास्तैलसमुक्षिताः |
"In that dream the ogre Kumbhakarna has been seen thus by me. All Ravana's sons have been seen
to be sprinkled with oil."
वराहेण दशग्रीवः शिंशुमारेण चेन्द्रजित् || ५-२७-३०
उष्ट्रेण कुम्भकर्णश्च प्रयाता दक्षिणां दिशम् |
उष्ट्रेण कुम्भकर्णश्च प्रयाता दक्षिणां दिशम् |
"Ravana by a pig, Indrajit by a porpoise, Kumbhakarna by a camel set out in southern direction."
एकस्तत्र मया दृष्टः श्वेतच्छत्रो विभीसणः || ५-२७-३१
शुक्लमाल्याम्बरधरः शुक्लगन्धानुलेपनः |
शुक्लमाल्याम्बरधरः शुक्लगन्धानुलेपनः |
"Among those Vibhishana is the only one who has been seen by me to be having a white umbrella,
wearing white garlands and clothes and anointing body with white unguents."
शङ्खदुन्दुभिनिर्घोषैर्नृत्तगीतैरलङ्कृतः || ५-२७-३२
आरुह्य शैलसंकाशं मेघस्तनितनिस्वनम् |
चतुर्धन्तं गजं दिव्यमास्ते तत्र विभीषणः || ५-२७-३३
चतुर्भिः सचिवैः सार्धं वहायसमुपस्थितः |
आरुह्य शैलसंकाशं मेघस्तनितनिस्वनम् |
चतुर्धन्तं गजं दिव्यमास्ते तत्र विभीषणः || ५-२७-३३
चतुर्भिः सचिवैः सार्धं वहायसमुपस्थितः |
"Vibhishana is there adorned with the sound of conch shells and kettledrums, with dances and songs,
ascended a best elephant equalling a mountain with the sound of a thundering cloud, with four tusks. He approached
the sky together with four ministers"
समाजश्च मया दृष्टो गीतवादित्रनिःस्वनः || ५-२७-३४
पिबतां रक्तमाल्यानां रक्षसां रक्तवाससाम् |
पिबतां रक्तमाल्यानां रक्षसां रक्तवाससाम् |
"An assembly also of ogres drinking oil and wearing red garlands, with red clothes, with the sound
of songs and musical instruments has been seen by me."
लङ्का चेयं पुरी रम्या सवाजिरथकुञ्जरा || ५-२७-३५
सागरे पतिता दृष्टा भग्नगोपुरतोरणा |
सागरे पतिता दृष्टा भग्नगोपुरतोरणा |
"This beautiful city of Lanka has also been seen together with horses and elephants with broken
gates and arches fallen down in the ocean."
लङ्का दृष्टा मया स्वप्ने रावणेनाभिरक्षिता || ५-२७-३६
दग्धा रामस्य दूतेन वानरेण तरस्विना |
दग्धा रामस्य दूतेन वानरेण तरस्विना |
"Lanka protected by Ravana has been seen by me in the dream to be burnt by a quick Vanara who is
a messenger of Rama."
सीत्वा तैलं प्रनृत्ताश्च प्रहसन्त्यो महास्वनाः || ५-२७-३७
लङ्कायाण् भस्मरूक्षायां सर्वा राक्षसयोषितः |
लङ्कायाण् भस्मरूक्षायां सर्वा राक्षसयोषितः |
"In Lanka horrible with ash, all ogresses were drinking oil, laughing heartily with a great noise
and also dancing a lot."
कुम्भकर्णादयश्चेमे सर्वे राक्षसपुङ्गवाः || ५-२७-३८
रक्तं निवसनं गृह्य प्रविष्टा गोमयह्रदे |
रक्तं निवसनं गृह्य प्रविष्टा गोमयह्रदे |
"All these best among ogres such as Kumbhakarna and others taking a red cloth entered a hole filled
with cow dung."
अपगच्छत नश्यध्वं सीतामाप्नोति राघवः || ५-२७-३९
घातयेत्परमामर्षी युष्मान् सार्धं हि राक्षनैः |
घातयेत्परमामर्षी युष्मान् सार्धं हि राक्षनैः |
"Go away! Be destroyed! Rama will get Seetha. With a great anger He will get you killed together
with other ogres."
प्रियां बहुमतां भार्यां वनवासमनुव्रताम् || ५-२७-४०
भर्त्सितां तर्जितां वापि नानुमंस्यति राघवः |
भर्त्सितां तर्जितां वापि नानुमंस्यति राघवः |
"Rama will not approve frightening ot threatening His dear wife who is highly valued by Him, who
followed Him to live in the forest."
तदलं क्रूरवाक्यैश्च सान्त्वमेवाभिधीयताम् || ५-२७-४१
अभियाचाम वैदेहीमेतद्धि मम रोचते |
अभियाचाम वैदेहीमेतद्धि मम रोचते |
"For that reason, enough of cruel words. Gentle words indeed be said. Let us request Seetha. This
is agreeable to me."
यस्यामेवंविधः स्वप्नो दुःखितायां प्रदृश्यते || ५-२७-४२
सा दुःखैर्विविधैर्मुक्ता प्रियं प्राप्नोत्यनुत्तमम् |
सा दुःखैर्विविधैर्मुक्ता प्रियं प्राप्नोत्यनुत्तमम् |
"Which woman while being sorrowful, such type of dream has been seen, that woman being released
from various sorrows, will get unsurpassed pleasure."
भर्त्सितामपि याचध्वं राक्सस्यः किं विवक्षया || ५-२७-४३
राघवाद्धि भयं घोरं राक्षसानामुपस्थितम् |
राघवाद्धि भयं घोरं राक्षसानामुपस्थितम् |
"O ogresses! Entreat Seetha who has been frightened. What is the use with a desire to speak. From
Rama a horrible fear has come to ogres."
प्रणिपातप्रसन्ना हि मैथिली जनकात्मजा || ५-२७-४४
अलमेषा परित्रारुं राक्षस्यो महातो भयात् |
अपि चास्या विशालाक्ष्या न किंचिदुपलक्षये || ५-२७-४५
विरूपमपि चाङ्गेषु सुसूक्ष्ममपि लक्षणम् |
अलमेषा परित्रारुं राक्षस्यो महातो भयात् |
अपि चास्या विशालाक्ष्या न किंचिदुपलक्षये || ५-२७-४५
विरूपमपि चाङ्गेषु सुसूक्ष्ममपि लक्षणम् |
"O ogresses! This Seetha daughter of Janaka, pleased with prostration is competent to protect us
from great danger. And also I do not see in Her who is wide eyed, in Her limbs even a minute misshapen characteristic,
even insignificant one."
चायावैगुण्यमात्रं तु शङ्के दुःखमुपस्थितम् || ५-२७-४६
अदुःखार्हमिमां देवीं वैहायसमुपस्थिताम् |
अदुःखार्हमिमां देवीं वैहायसमुपस्थिताम् |
"I see an imperfection in complexion alone. I doubt that this princess who came near an aeroplane
in my dream, who is not suited to sorrows received sorrow."
अर्थसिद्धिं तु वैदेह्याः पश्याम्यहमुपस्थिताम् || ५-२७-४७
राक्षसेन्द्रविनाशं च विजयं राघवस्य च |
राक्षसेन्द्रविनाशं च विजयं राघवस्य च |
"I am seeing Seetha coming near accomplishment of motive. I also see the destruction of Ravana
also and victory of Rama coming near."
निमित्तभूतमेतत्तु श्रोतुमस्या महत्प्रियम् || ५-२७-४८
दृश्यते च स्फुरच्चक्षुः पद्मपत्रमिवायतम् |
दृश्यते च स्फुरच्चक्षुः पद्मपत्रमिवायतम् |
"Being a cause to listen to a great pleasure of Her, this throbbing eye long like a lotus petal
is being seen my me."
ईषच्च हृषितो वास्या दक्षिणाया ह्यदक्षिणः || ५-२७-४९
अकस्मादेव वैदेह्या बहुरेकः प्रकम्पते |
अकस्मादेव वैदेह्या बहुरेकः प्रकम्पते |
"One left arm of this strightforward Seetha suddenly has become erect and is slightly trembling."
करेणुहस्तप्रतिमः सव्यश्चोरुरनुत्तमः || ५-२७-५०
वेपमानः सूचयति राघवं पुरतः स्थितम् |
वेपमानः सूचयति राघवं पुरतः स्थितम् |
"Seetha's best left thigh equal to an elephant's trunk is trembling indicating Rama's standing
in front of Her."
पक्षी च शाखानिलयं प्रविष्टः |
पुनः पुनश्चोत्तमसान्त्ववादी |
सुस्वागतं वाचमुदीरयानः |
पुनः पुनश्चोदयतीव हृष्टः || ५-२७-५१
पुनः पुनश्चोत्तमसान्त्ववादी |
सुस्वागतं वाचमुदीरयानः |
पुनः पुनश्चोदयतीव हृष्टः || ५-२७-५१
"A bird also entering its dwelling place on a branch again and again speaking best consolating
words, is telling heartily welcoming words being delighted again and again, as though impelling Seetha."
इत्यार्षे श्रीमद्रामायणे आदिकाव्ये सुन्दरकाण्डे सप्तविंशः सर्गः