DONATE NOW - UPI
युद्ध-काण्ड > कुम्भकरण को रावण को धैर्य बांधना
Kumbhakarna abuses Ravana for his utter disregard of the earlier advices given by his
well-wishers like Vibhishana, due to his sheer arrogance and neglect of the scriptures which enumerate
the king's duties. Ravana replies to Kumbhakarna that bygone is a bygone and asks him to proceed to
the battle-front. Then, Kumbhakarna reassures Ravana and promises him that all the adversaries would
be destroyed by him in the ensuing battle.
तस्य राक्षसराजस्य निशम्य परिदेवितम् |
कुम्भकर्णो बभा षेदं वचनम् प्रजहास च || ६-६३-१
कुम्भकर्णो बभा षेदं वचनम् प्रजहास च || ६-६३-१
Hearing the lamentation of Ravana, Kumbhakarna laughed at a full volume and spoke as
follows:
दृष्टो दोषो हि योऽस्माभिः पुरा मन्त्रविनिर्णये |
हितेष्वनभियुक्तेन सोऽयमासादितस्त्वया || ६-६३-२
हितेष्वनभियुक्तेन सोऽयमासादितस्त्वया || ६-६३-२
"The same bad consequence, which was imagined by us earlier while taking the final decision
after our consultation, is faced by you now, due to your utter disregard of the words spoken by your
well-wishers."
श्रीघ्रम् खल्वभ्युपेतम् त्वाम् फलम् पापस्य कर्मणः |
निरयेष्वेव पतनम् यथा दुष्कृतकर्मणः || ६-६३-३
निरयेष्वेव पतनम् यथा दुष्कृतकर्मणः || ६-६३-३
"How a doer of wicked deeds indeed falls into damnation, so also a punishment for your
sinful act has indeed reached your fast."
प्रथमम् वै महाराज कृत्यमेतदचिन्तितम् |
केवलम् वीर्यदर्पेणनानुबन्धो विचिन्तितः || ६-६३-४
केवलम् वीर्यदर्पेणनानुबन्धो विचिन्तितः || ६-६३-४
"O emperor! This course of action was not excepted by you at first. You did not conceive
this consequence, only because of your sheer arrogance of power."
यः पश्चात्पूर्वकार्याणि कुर्यादैश्वर्यमास्थितः |
पूर्वं चोत्तरकार्याणि न स वेद नयानयौ || ६-६३-५
पूर्वं चोत्तरकार्याणि न स वेद नयानयौ || ६-६३-५
"He who, abiding in power, performs duties to be done earlier at a later stage and duties
to be done later, at an early stage, does not know what is a right course and what is a wrong course."
देशकालविहीनानि कर्माणि विपरीतवत् |
क्रियमाणानि दुष्यन्ति हवीम्ष्यप्रयतेष्विव || ६-६३-६
क्रियमाणानि दुष्यन्ति हवीम्ष्यप्रयतेष्विव || ६-६३-६
"Action done perversely, regardless of space and time, get spoiled like offering oblations
without properly making the fire well-prepared."
त्रयाणाम् पञ्चधा योगम् कर्मणाम् यः प्रपद्यते |
सचिवैः समयम् कृत्वा स सम्यगभिवर्तते || ६-६३-७
सचिवैः समयम् कृत्वा स सम्यगभिवर्तते || ६-६३-७
"He, who acts according to an agreement done with his counsellors, considering three
types of duties*, by harassing five types of means**, moves along a right course."
यथागमम् च यो राजा समयम् च चिकीर्षति |
बुध्यते सचिवैर्बुद्ध्या सुहृदश्चानुपश्यति || ६-६३-८
बुध्यते सचिवैर्बुद्ध्या सुहृदश्चानुपश्यति || ६-६३-८
"A king who wishes to execute am agreement as per law, understands it through his own
intellect as well as the counsellors and discovers it through his friends, is on a right course."
धर्ममर्थम् च कामम् च सर्वान्वा रक्षसाम् पते |
भजते पुरुषः काले त्रिणि द्वन्द्वानि वा पुनः || ६-६३-९
भजते पुरुषः काले त्रिणि द्वन्द्वानि वा पुनः || ६-६३-९
"O king of demons! A man resorts to virtue or worldly gain or pleasure or all the three
together or a twin combination of virtue and worldly gain or virtue and pleasure or worldly gain and
pleasure or worldly gain and pleasure, according to an appointed time*."
त्रिषु चैतेषु यच्छ्रेष्ठम् श्रुत्वा तन्नावबुध्यते |
राजा वा राजमात्रो वा व्यर्थम् तस्य बहु श्रुतम् || ६-६३-१०
राजा वा राजमात्रो वा व्यर्थम् तस्य बहु श्रुतम् || ६-६३-१०
"That sovereign king or crown prince, who, having heard which one is the best out of
these three but does not keep it in mind, his extensive learning would be in vain."
उपप्रदानम् सान्त्वम् च भेदम् काले च विक्रमम् |
योगम् च रक्षसाम् श्रेष्ठ तावुभौ च नयानयौ || ६-६३-११
काले धर्मार्थकामान्यः सम्मन्त्य्र सचिवैह् सह |
निषेवेतात्मवान् लोके न स व्यसनमाप्नुयात् || ६-६३-१२
योगम् च रक्षसाम् श्रेष्ठ तावुभौ च नयानयौ || ६-६३-११
काले धर्मार्थकामान्यः सम्मन्त्य्र सचिवैह् सह |
निषेवेतात्मवान् लोके न स व्यसनमाप्नुयात् || ६-६३-१२
"O the foremost of demons! Whosoever deliberates with his counsellors and resorts to
an act of with his counsellors and resorts to an act of bestowing gifts or conciliation or sowing dissension
at appropriate occasion or exhibits valour or resorts to them all together or takes recourse to both
right action and the reverse of it at the right time or pursues virtue or worldly gain or pleasure at
the appropriate time, that intelligent person never confronts a misfortune in this world."
हितानुबन्धमालोक्य कुर्यात्कार्यमिहात्मनः |
राजा सहार्थतत्त्वज्ञैः सचिवैर्बुद्धिजीविभिः || ६-६३-१३
राजा सहार्थतत्त्वज्ञैः सचिवैर्बुद्धिजीविभिः || ६-६३-१३
"A sovereign has to do an act here, looking into his welfare as a consequence along with
his counsellors who make their subsistence by their intelligence and who understand the true state of
the things."
अनभिज्ज़्नाय शास्त्रार्थान् पुरुषाः पशुबुद्धयः |
प्रागल्भ्याद्वक्त्मिच्छिन्ति मन्त्रेष्वभ्यन्तरीकृताः || ६-६३-१४
प्रागल्भ्याद्वक्त्मिच्छिन्ति मन्त्रेष्वभ्यन्तरीकृताः || ६-६३-१४
"Men with brutal ideas, who are initiated in discussions, aspire to tell haughty things,
without fully knowing the precepts of the scriptures."
अशास्त्रविदुषाम् तेषाम् कार्यम् नाभिहितं वचः |
अर्थशास्त्रानभिज्ञानाम् विपुलाम् श्रियमिच्छताम् || ६-६३-१५
अर्थशास्त्रानभिज्ञानाम् विपुलाम् श्रियमिच्छताम् || ६-६३-१५
"The words spoken by those who did not know the scriptures, who do not recollect the
books dealing with practical life and who covet for abundant wealth are not to be implemented."
अहितम् च हिताकारम् धार्ष्ट्याज्जल्पन्ति ये नराः |
अवश्यम् मन्त्रबाह्यास्ते कर्तव्याः कृत्यदूषकाः || ६-६३-१६
अवश्यम् मन्त्रबाह्यास्ते कर्तव्याः कृत्यदूषकाः || ६-६३-१६
"Those men who talk with audacity, some inimical things in a friendly way, are to be
kept out of deliberations, as they certainly spoil the work to be done."
विनाशयन्तो भर्तारम् सहिताः शत्रुभिर्बुधैः |
विपरीतानि कृत्यानि कारयन्तीह मन्त्रिणः || ६-६३-१७
विपरीतानि कृत्यानि कारयन्तीह मन्त्रिणः || ६-६३-१७
"Some counsellors, colluding with some learned adversaries, spoil their king and make
them do wrong deeds."
तान् भर्ता मित्रसम्काशानमित्रान् मन्त्रनिर्णये |
व्यवहारेण जानीयात्सचिवानुपसम्हितान् || ६-६३-१८
व्यवहारेण जानीयात्सचिवानुपसम्हितान् || ६-६३-१८
"The king should make-out those ministers who have been transformed by the enemy to their
side (through bribery and other things) and are enemies though looking like friends, through their conduct
when a final decision is being taken after deliberation."
चपलस्येह कृत्यानि सहसानुप्रधावतः |
चिद्रमन्ये प्रपद्यन्ते क्रौञ्चस्य खमिव द्विजाः || ६-६३-१९
चिद्रमन्ये प्रपद्यन्ते क्रौञ्चस्य खमिव द्विजाः || ६-६३-१९
"Outsiders find out the fickleness of a ruler, who is led away by false appearances and
quickly performs the acts, as birds discover the hole (made by the arrow of Skanda, the commander-in-chief
of gods) in the Kruancha mountain."
यो हि शत्रुमवज्ञाय नात्मानमभिरक्षति |
अवाप्नोति हि सोऽनर्थान् स्थानाच्च व्यवरोप्यते || ६-६३-२०
अवाप्नोति हि सोऽनर्थान् स्थानाच्च व्यवरोप्यते || ६-६३-२०
"A king who disregards an enemy and does not protect himself, indeed faces disappointing
occurrences and would be removed from his position."
यदुक्तमिह ते पूर्वम् क्रियतामनुजेन च |
तदेव नो हितम् वाक्यम् यदिच्छसि च तत्कुरु || ६-६३-२१
तदेव नो हितम् वाक्यम् यदिच्छसि च तत्कुरु || ६-६३-२१
"That advice which was tendered to you earlier by vibhishana is beneficial to us. Do
whatever you wish to do."
तत्तु श्रुत्वा दशग्रीवः कुम्भकर्णस्य भाषितम् |
भ्रुकुटिम् चैव संचक्रे क्रुद्धश्चैनमभाषत || ६-६३-२२
भ्रुकुटिम् चैव संचक्रे क्रुद्धश्चैनमभाषत || ६-६३-२२
On hearing those words of Kumbhakarna, Ravana, on his part, twisted his eye-brows in
anger and spoke the following words:
मन्यो गुरुरिवाचार्यः कि माम् त्वमनुशाससे |
किमेवम् वाक्ष्रमम् कृत्वा काले युक्तम् विधीयताम् || ६-६३-२३
किमेवम् वाक्ष्रमम् कृत्वा काले युक्तम् विधीयताम् || ६-६३-२३
"Why are you advising me like a venerable great teacher? What is the use in getting wearied
of your speech? Let a work, most befitting of time, be performed."
विभ्रमाच्चित्तमोहाद्वा बलवीर्याश्रयेण वा |
नाभिपन्नमिदानीम् यद्व्यर्था तस्य पुनः कथा || ६-६३-२४
नाभिपन्नमिदानीम् यद्व्यर्था तस्य पुनः कथा || ६-६३-२४
"Now, it is a waste to tell again of that act which was wrongly done before, either by
mistake or by an illusion of mind or by taking shelter in strength and prowess."
अस्मिन् काले तु यद्युक्तम् तदिदानीम् विचिन्त्यताम् |
गतम् तु नानुशोचन्ति गतम् तु गतमेव हि || ६-६३-२५
गतम् तु नानुशोचन्ति गतम् तु गतमेव हि || ६-६३-२५
"Let whatever be appropriate at this moment be thought of now. Wise men do not repent
over the past. Past is indeed but the past."
ममापनयजं दुःखम् विक्रमेण समीकुरु |
यदि खल्वस्ति मे स्नेहो विक्रमम् वाधिगच्छसि || ६-६३-२६
यदि कार्यम् ममैतत्ते हृदि कार्यतमम् मतम् |
यदि खल्वस्ति मे स्नेहो विक्रमम् वाधिगच्छसि || ६-६३-२६
यदि कार्यम् ममैतत्ते हृदि कार्यतमम् मतम् |
"If you have affection indeed for me or if you discover your own prowess and if you think
it fit in your heart that my work is to be done very much, you nullify the hardship, born out of my
wicked conduct, by your prowess."
स सुहृद्यो विपन्नार्थम् दीनमभ्युपपद्यते || ६-६३-२७
स बन्धुर्योऽपनीतेषु साहाय्यायोपकल्पते |
स बन्धुर्योऽपनीतेषु साहाय्यायोपकल्पते |
"He who rescues an afflicted soul, whose fortune is ruined, he is the real friend. He
who is ready at hand to help those who have deviated from the right course, is a kinsman."
तमथैवम् ब्रुवाणम् स वचनम् धीरदारुणम् || ६-६३-२८
रुष्ट्ऽयमिति विज्ञाय शनैः श्लक्ष्णमुवाच ह |
रुष्ट्ऽयमिति विज्ञाय शनैः श्लक्ष्णमुवाच ह |
Thereupon, hearing those deeply harsh words spoken by Ravana and understanding that he
is quite enraged, Kumbhakarna spoke slowly and smoothly.
अतीव हि समालक्ष्य भ्रातरम् क्षुभितेन्द्रियम् || ६-६३-२९
कुम्भकर्णः शनैर्वाक्यम् बभाषे परिसान्त्वयन् |
कुम्भकर्णः शनैर्वाक्यम् बभाषे परिसान्त्वयन् |
Observing that his brother is highly perturbed and excited of his senses, Kumbhakarna,
while consoling him, gently spoke the following words:
शृणु राजन्नवहितो मम वाक्यमरिंदम || ६-६३-३०
अलम् राक्षसराजेन्द्र सम्तापमुपपद्य ते |
रोषम् च सम्परित्यज्य स्वस्थो चवितुमर्हसि || ६-६३-३१
अलम् राक्षसराजेन्द्र सम्तापमुपपद्य ते |
रोषम् च सम्परित्यज्य स्वस्थो चवितुमर्हसि || ६-६३-३१
"O king, the annihilator of adversaries! Listen to my words attentively. O emperor of
demons! Enough of your giving way to the anguish. Abandoning your anger completely, you ought to be
your normal self again."
नैतन्मनसि कर्तव्यम् मयि जीवति पार्थिव |
तमहम् नाशयिष्यामि यत्कृते परितप्येते || ६-६३-३२
तमहम् नाशयिष्यामि यत्कृते परितप्येते || ६-६३-३२
"O king! Until I live, this idea should not be formed in your mind. I shall destroy him,
for whose account, you are feeling anguished."
अवश्यम् च हितम् वाच्यम् सर्वावस्थाम् गतम् मया |
बन्धुभावादभिहितम् भ्रातृस्नेहाच्च पार्थिव || ६-६३-३३
बन्धुभावादभिहितम् भ्रातृस्नेहाच्च पार्थिव || ६-६३-३३
"O king! In whatever situation you are placed, I have to give certainly a good advice
to you. I gave this advice, because of our relation and brotherly affection."
सदृशम् यच्च कालेऽस्मिन् कर्तुम् स्नेहेन बन्धुना |
शत्रूणाम् कदनम् पश्य क्रियमाणम् मया रणे || ६-६३-३४
शत्रूणाम् कदनम् पश्य क्रियमाणम् मया रणे || ६-६३-३४
"See that which is to be done and this juncture, out of affection by a brother, viz.
the destruction of adversaries in battle, will be done by me."
अद्य पश्य महाबाहो मया समरमूर्धनि |
हते रामे सहभ्रात्रा द्रवन्तीम् हरिवाहिनीम् || ६-६३-३५
हते रामे सहभ्रात्रा द्रवन्तीम् हरिवाहिनीम् || ६-६३-३५
"See today, O mighty armed king, the fleeing army of monkeys and Rama along with his
brother being killed by me in the fore-front of the battle-field."
अद्य रामस्य तद्दृष्ट्वा मयानीतम् रणाच्छिरः |
सुखि भव महाबाहो सीता भवतु दुःखिता || ६-६३-३६
सुखि भव महाबाहो सीता भवतु दुःखिता || ६-६३-३६
"O the mighty armed! Be happy by seeing that Rama's head, which I shall bring today from
the battle. Let Seetha be unhappy."
अद्य रामस्य पश्यन्तु निधनम् सुमहत्प्रियम् |
लङ्कायाम् राक्षसाः सर्वे ये ते निहतबान्धवाः || ६-६३-३७
लङ्कायाम् राक्षसाः सर्वे ये ते निहतबान्धवाः || ६-६३-३७
"Let all those demons in Lanka, whose relatives have died in battle, witness the death
of the most beloved Rama today."
अद्य शोकपरीतानाम् स्वबन्धुवधशोचिनाम् |
शत्रोर्युधि विनाशेन करोम्यश्रुप्रमार्जनम् || ६-६३-३८
शत्रोर्युधि विनाशेन करोम्यश्रुप्रमार्जनम् || ६-६३-३८
"Today, I shall do the act of wiping off tears of demons, who have been afflicted with
grief and lamenting because of the destruction of their relatives in combat by the adversaries."
अद्य पर्वतसम्काशम् ससूर्यमिव तोयदम् |
विकीर्णम् पश्य समरे सुग्रीवम् प्लवगेश्वरम् || ६-६३-३९
विकीर्णम् पश्य समरे सुग्रीवम् प्लवगेश्वरम् || ६-६३-३९
"See today in battle, the mountain-like Sugreeva, the king of monkeys, looking like a
cloud illuminated by the sun, thrown about, dissipated."
कथम् च राक्षसैरेभिर्मया च परिसान्त्वितः |
जिघांसुभिर्दाशरथिम् व्यथसे त्वमिहानघ || ६-६३-४०
जिघांसुभिर्दाशरथिम् व्यथसे त्वमिहानघ || ६-६३-४०
"O faultless Ravana! Why are you agitated now, when you are being consoled by those demons
and by me, who are desirous of killing Rama?"
माम् निहत्य किल त्वाम् हि निहनिष्यति राघवः |
नाहामात्मनि सम्तापम् गच्छेयम् राक्षसाधिप || ६-६३-४१
नाहामात्मनि सम्तापम् गच्छेयम् राक्षसाधिप || ६-६३-४१
"O king of demons! Rama will indeed kill you, only after killing me. On that account,
I do not regret for myself."
कामम् त्विदानीमपि माम् व्यादिश त्वम् परम्तप |
न परः प्रेक्षणीयस्ते युद्धायातुलविक्रम || ६-६३-४२
न परः प्रेक्षणीयस्ते युद्धायातुलविक्रम || ६-६३-४२
"O Ravana, having unequal prowess and the annihilator of enemies! You can command me,
even now, as you wish. No other person need be sought, for a dispatch to the battle."
अहमुत्सादयिष्यामि शत्रूंस्तव महाबलान् |
यदि शक्रो यदि यमो यदि पावकमारुतौ || ६-६३-४३
तानहम् योधयिष्यामि कुबेरवरुणावपि |
यदि शक्रो यदि यमो यदि पावकमारुतौ || ६-६३-४३
तानहम् योधयिष्यामि कुबेरवरुणावपि |
"I can destroy your enemies, who have a great strength. I can engage in combat with all
those persons, whether he is Indra or Yama or the fire-god to the wind-god or even Varuna."
गिरिमात्रशरीरस्य शितशूलधरस्य मे || ६-६३-४४
नर्दतस्तीक्ष्णदम्ष्ट्रस्य बिभीयाद्वै पुरंदरः |
नर्दतस्तीक्ष्णदम्ष्ट्रस्य बिभीयाद्वै पुरंदरः |
"Indra also gets frightened of me, having a mountain-sized body wielding a sharpened
pike, having pointed tusks and even as I roar."
अथवा त्यक्तशस्त्रस्य मृद्नतस्तरसा रिपून् || ६-६३-४५
न मे प्रतिमुखः कश्चित् स्थातुम् शक्तो जिजीविषुः |
न मे प्रतिमुखः कश्चित् स्थातुम् शक्तो जिजीविषुः |
"Even otherwise, no one can stand alive in front of me, who is even weaponless and smashing
the enemies by me strength alone."
नैव शक्त्या न गदया नासिना निशितैः शरैः || ६-६३-४६
हस्ताभ्यामेव सम्रब्धो हनिष्याम्यपि वज्रिणम् |
हस्ताभ्यामेव सम्रब्धो हनिष्याम्यपि वज्रिणम् |
"Without using a javelin or a mace or a sword or sharp arrows, I myself, on getting excited,
can kill even Indra, with my bare hands."
यदि मे मुष्टिवेगम् स राघवोऽद्य सहिष्यति || ६-६३-४७
ततः पास्यन्ति बाणौघा रुधिरम् राघवस्य मे |
ततः पास्यन्ति बाणौघा रुधिरम् राघवस्य मे |
"If Rama today survives even after facing the rapid blows of my fists, then my flood
of arrows will drink the blood of Rama."
चिन्तया तप्यसे राजन् किमर्थम् मयि तिष्ठति || ६-६३-४८
सोऽहम् शत्रुविनाशाय तव निर्यातुमुद्यतः |
सोऽहम् शत्रुविनाशाय तव निर्यातुमुद्यतः |
"O king! When I exist, why do you suffer from anxiety? Here, I am ready to sally forth
for the destruction of your enemies."
मुञ्च रामद्भयम् घोरम् निहनिष्यामि सम्युगे || ६-६३-४९
राघवम् लक्ष्मणम् चैव सुग्रीवम् च महाबलम् |
हनूमन्तम् च रक्षोघ्नम् येन लङ्का प्रदीपिता || ६-६३-५०
राघवम् लक्ष्मणम् चैव सुग्रीवम् च महाबलम् |
हनूमन्तम् च रक्षोघ्नम् येन लङ्का प्रदीपिता || ६-६३-५०
"Be free from the terrific fear of Rama. In the battle, I will kill Rama, Lakshmana,
the mighty Sugreeva and even Hanuma, by whom the city of Lanka was burnt off and the demons were killed."
हरींश्च भक्षयिष्यामि सम्युगे समुपस्थिते |
असाधारणमिच्छमि तव दातुम् महद्यशः || ६-६३-५१
असाधारणमिच्छमि तव दातुम् महद्यशः || ६-६३-५१
"I shall devour the monkeys in battle, which is near at hand. I wish to contribute a
tremendous and extraordinary reputation for you."
यदिचेन्द्राद्भयम् राजन्यदि चापि स्वयम्भुवः |
ततोऽहम् नाशयिष्यामि नैशम् तम इवांशुमान् || ६-६३-५२
अपि देवाः शयिष्यान्ते मयि क्रुद्धे महीतले |
ततोऽहम् नाशयिष्यामि नैशम् तम इवांशुमान् || ६-६३-५२
अपि देवाः शयिष्यान्ते मयि क्रुद्धे महीतले |
'O king! If you have a fear for Indra or even for Brahma, I shall remove it then, as
the sun removes darkness of the night. When I am enraged, even celestials will lay down on the floor."
यमम् च शमयिष्यामि भक्षयिष्यामि पावकम् || ६-६३-५३
आदित्यम् पातयिष्यामि सनक्षत्रम् महीतले |
आदित्यम् पातयिष्यामि सनक्षत्रम् महीतले |
"I shall extinguish even Yama the god of death. I shall devour the fire-god. I shall
cause the sun along with the stars to fall asunder on the floor."
शतक्रतुम् वधिष्यामि पास्यामि वरुणालयम् || ६-६३-५४
पर्वतांश्चूर्णयिष्यामि दारयिष्यामि मेदिनीम् |
पर्वतांश्चूर्णयिष्यामि दारयिष्यामि मेदिनीम् |
"I shall kill Indra. I shall drink away the ocean. I shall crush the mountains into a
powder. I shall tear up the earth."
दीर्घकालम् प्रसुप्तस्य कुम्भकर्णस्य विक्रमम् || ६-६३-५५
अद्य पश्यन्तु भूतानि भक्ष्यमाणानि सर्वशः |
नन्विदम् त्रिदिवम् सर्वमाहारस्य न पूर्यते || ६-६३-५६
अद्य पश्यन्तु भूतानि भक्ष्यमाणानि सर्वशः |
नन्विदम् त्रिदिवम् सर्वमाहारस्य न पूर्यते || ६-६३-५६
"Let all the living beings, being devoured from all sides see today the prowess of Kumbhakarna,
who slept for a long time. The entire heaven is not enough for my food."
वधेन ते दाशरथेः सुखावहम् |
सुखम् समाहर्तुमहम् व्रजामि |
निहत्य रामम् सह लक्ष्मणेन |
खादामि सर्वान् हरियूथमुख्यान् || ६-६३-५७
सुखम् समाहर्तुमहम् व्रजामि |
निहत्य रामम् सह लक्ष्मणेन |
खादामि सर्वान् हरियूथमुख्यान् || ६-६३-५७
"I am going to bring you happiness, conferring you a delight by the destroyal of Rama.
Having killed Rama along with Lakshmana, I shall devour all the chiefs of army of monkeys."
रमस्व राजन् पिब चाद्य वारुणीम् |
कुरुष्व कृत्यानि विनीय दुःखम् |
मयाद्य रामे गमिते यमक्षयम् |
चिराय सीता वशगा भविष्यति || ६-६३-५८
कुरुष्व कृत्यानि विनीय दुःखम् |
मयाद्य रामे गमिते यमक्षयम् |
चिराय सीता वशगा भविष्यति || ६-६३-५८
"O king! You make merry today and drink wine. Throw away your agony and perform your
usual duties. While I send Rama to the world of Yama, the god of death, Seetha will be subservient to
your after a log time."
इत्यार्षे श्रीमद्रामायणे आदिकाव्ये युद्धकाण्डे त्रिषष्टितमः सर्गः