DONATE NOW - UPI
युद्ध-काण्ड > विभीषण का श्री राम की शरण में आना, सहायता देने पे विचार करना
Vibhishana together with four of his companions reach Rama's place. Halting in the
sky itself, Vibhishana asks Rama to give a refuge to him. Sugriva tells Rama that he cannot trust
Vibhishana the demon. Then Rama asks for opinion of the leaders in his group. Angada, sharabha,
Jambavan and Mainda expressed their apprehensions to accept Vibhishana. But Hanuman says that
Vibhishana need not be doubted because he thinks that Vibhishana understands the merits in Rama and
demerits in Ravana. Hanuman further adds that Vibhishana is approaching Rama for refuge because
Vibhishana is desirous of obtaining the kingdom of demons. Hanuman requests Rama to take his final
decision on the matter.
इति उक्त्वा परुषम् वाक्यम् रावणम् रावण अनुजः |
आजगाम मुहूर्तेन यत्र रामः सलक्ष्मणः ||६-१७-१
आजगाम मुहूर्तेन यत्र रामः सलक्ष्मणः ||६-१७-१
Having spoken the aforesaid harsh words to Ravana, Vibhishana arrived almost
immediately to the place where Rama was together with Lakshmana."
तम् मेरु शिखर आकारम् दीप्ताम् इव शत ह्रदाम् |
गगनस्थम् महीस्थास् ते ददृशुर् वानर अधिपाः ||६-१७-२
गगनस्थम् महीस्थास् ते ददृशुर् वानर अधिपाः ||६-१७-२
Those leaders of monkeys standing on the ground saw Vibhishana, resembling the peak
of Mount Meru and shining like a thunderbolt in the sky."
ते चाप्यनुचरास्तस्य चत्वारो भीमविक्रमाः |
तेऽपि वर्मायुधोपेता भूषणोत्तमभूषिताः ||६-१७-३
तेऽपि वर्मायुधोपेता भूषणोत्तमभूषिताः ||६-१७-३
His four companions of terrific prowess were also there with him. They were wearing
weapons and armour and were adorned with excellent ornaments."
स च मेघाचलप्रख्यो वज्रायुधसमप्रभः |
वरायुधधरो वीरो दिव्याभरणभूषितः ||६-१७-४
वरायुधधरो वीरो दिव्याभरणभूषितः ||६-१७-४
Vibhishana also resembled a mass of cloud, the equal of the God who wields the
thunderbolt. He was holding excellent weapons and was adorned with wonderful jewels."
तम् आत्म पन्चमम् दृष्ट्वा सुग्रीवो वानर अधिपः |
वानरैः सह दुर्धर्षः चिन्तयाम् आस बुद्धिमान् ||६-१७-५
वानरैः सह दुर्धर्षः चिन्तयाम् आस बुद्धिमान् ||६-१७-५
Sugriva the valiant of monkeys, who was difficult to be overpowered, having seen
Vibhishana, the fifth one along with four others, became thoughtful along with monkeys."
चिन्तयित्वा मुहूर्तम् तु वानरांस् तान् उवाच ह |
हनूमत् प्रमुखान् सर्वान् इदम् वचनम् उत्तमम् ||६-१७-६
हनूमत् प्रमुखान् सर्वान् इदम् वचनम् उत्तमम् ||६-१७-६
Having thought for a moment, Sugriva spoke these sterling words to all those monkeys
and to Hanuman in particular."
एष सर्व आयुध उपेतः चतुर्भिः सह राक्षसैः |
राक्षसो अभ्येति पश्यध्वम् अस्मान् हन्तुम् न संशयः ||६-१७-७
राक्षसो अभ्येति पश्यध्वम् अस्मान् हन्तुम् न संशयः ||६-१७-७
"See this demon possessing all types of weapons, coming along with four demons.
There is no doubt that he is coming to kill us."
सुग्रीवस्य वचः श्रुत्वा सर्वे ते वानर उत्तमाः |
सालान् उद्यम्य शैलामः च इदम् वचनम् अब्रुवन् ||६-१७-८
सालान् उद्यम्य शैलामः च इदम् वचनम् अब्रुवन् ||६-१७-८
Hearing Sugriva's words, all those excellent monkeys lifted trees and mountains and
spoke as follows:
शीघ्रम् व्यादिश नो राजन् वधाय एषाम् दुरात्मनाम् |
निपतन्तु हताः च एते धरण्याम् अल्प जीविताः ||६-१७-९
निपतन्तु हताः च एते धरण्याम् अल्प जीविताः ||६-१७-९
"Do you swiftly order us to slay these wicked doers, O, king? Let us strike these
fools down so that they drop to the ground!"
तेषाम् सम्भाषमाणानाम् अन्योन्यम् स विभीषणः |
उत्तरम् तीरम् आसाद्य खस्थ एव व्यतिष्ठत ||६-१७-१०
उत्तरम् तीरम् आसाद्य खस्थ एव व्यतिष्ठत ||६-१७-१०
While the monkeys were speaking thus among one another, Vibhishana had reached the
northern shore and indeed coolly halted there."
स उवाच च महाप्राज्ञः स्वरेण महता महान् |
सुग्रीवम् तामः च सम्प्रेक्ष्य खस्थ एव विभीषणः ||६-१७-११
सुग्रीवम् तामः च सम्प्रेक्ष्य खस्थ एव विभीषणः ||६-१७-११
That great and highly intelligent Vibhishana, halting in the sky itself, saw Sugriva
and those monkeys and spoke to them in a loud voice (as follows):
रावणो नाम दुर्वृत्तो राक्षसो राक्षस ईश्वरः |
तस्य अहम् अनुजो भ्राता विभीषण इति श्रुतः ||६-१७-१२
तस्य अहम् अनुजो भ्राता विभीषण इति श्रुतः ||६-१७-१२
"There is a demon called Ravana, the king of demons, having a bad conduct. I am his
younger brother, known as Vibhishana."
तेन सीता जन स्थानाद्द् हृता हत्वा जटायुषम् |
रुद्ध्वा च विवशा दीना राक्षसीभिः सुरक्षिता ||६-१७-१३
रुद्ध्वा च विवशा दीना राक्षसीभिः सुरक्षिता ||६-१७-१३
"It is Ravana who, having killed a bird Jatayu, took away Sita from Janasthana.That
unfortunate lady is held captive against her will and she is now amidst the female titans who guard
her jealously"
तम् अहम् हेतुभिर् वाक्यैर् विविधैः च न्यदर्शयम् |
साधु निर्यात्यताम् सीता रामाय इति पुनः पुनः ||६-१७-१४
साधु निर्यात्यताम् सीता रामाय इति पुनः पुनः ||६-१७-१४
"I persuaded Ravana again and again by my diverse words and arguments to restore
Sita smoothly to Rama."
स च न प्रतिजग्राह रावणः काल चोदितः |
उच्यमानो हितम् वाक्यम् विपरीत इव औषधम् ||६-१७-१५
उच्यमानो हितम् वाक्यम् विपरीत इव औषधम् ||६-१७-१५
"That Ravana, impelled by fate, did not receive my sage advice, as a perverted
person does not accept his prescribed medicine"
सो अहम् परुषितस् तेन दासवच् च अवमानितः |
त्यक्त्वा पुत्रामः च दारामः च राघवम् शरणम् गतः ||६-१७-१६
त्यक्त्वा पुत्रामः च दारामः च राघवम् शरणम् गतः ||६-१७-१६
"Reviled by him and humiliated as a slave, I, leaving my sons and my wife, have come
to take refuge with Rama."
निवेदेअयत माम् क्षिप्रम् राघवाय महात्मने |
सर्व लोक शरण्याय विभीषणम् उपस्थितम् ||६-१७-१७
सर्व लोक शरण्याय विभीषणम् उपस्थितम् ||६-१७-१७
"Inform immediately to high soled Rama, the protector of all the worlds, that I,
Vibhishana, have come here."
एतत्तु वचनम् श्रुत्वा सुग्रीवो लघु विक्रमः |
लक्ष्मणस्य अग्रतो रामम् सम्रब्धम् इदम् अब्रवीत् ||६-१७-१८
लक्ष्मणस्य अग्रतो रामम् सम्रब्धम् इदम् अब्रवीत् ||६-१७-१८
The swift-paced Sugriva, having heard the words of Vibhishana, spoke more hurriedly
to Rama, in front of Lakshmana as follows:
प्रविष्टः शत्रु सैन्यम् हि प्राप्तः शत्रुरतर्कितः |
निहन्यादन्न्तरम् लब्ध्वा उलूको वायसानिव ||६-१७-१९
निहन्यादन्न्तरम् लब्ध्वा उलूको वायसानिव ||६-१७-१९
"Belonging to the enemy force, here is an adversary taking us unawares, who
unexpectedly has come here to slay us at the first opportunity like an owl destroying crows!"
मन्त्रे व्यूहे नये चारे युक्तो भवितुमर्हसि |
वानराणाम् च भद्रम् ते परेषाम् च परम्तप ||६-१७-२०
वानराणाम् च भद्रम् ते परेषाम् च परम्तप ||६-१७-२०
"O, annihilator of enemies! You ought to be aware of the design, distribution,
leading of the army and the secret service of the monkeys and also of your foes. May good come to
you!"
अन्तर्धनगताह्येते राक्षसाः कामरूपिणः |
शूराश्च निकृतिज्ञाश्च तेषाम् जातु न विश्वसेत् ||६-१७-२१
शूराश्च निकृतिज्ञाश्च तेषाम् जातु न विश्वसेत् ||६-१७-२१
"These demons can assume any form at will and can disappear. They are valiant and
deceitful. We can not trust them at any time."
प्रणीधी राक्षसेन्द्रस्य रावणस्य भवेदयम् |
अनुप्रविश्य सोऽ स्मासु भेदम् कुर्यान्न संशयः ||६-१७-२२
अनुप्रविश्य सोऽ स्मासु भेदम् कुर्यान्न संशयः ||६-१७-२२
"He may be a spy of Ravana the king of demons. He will succeed to become a member
among us and create differences. There is no doubt."
अथवा स्वयमेवैष चिद्रमासाद्य बुद्धिमान् |
अनुप्रविश्य विश्वस्ते कदाचित्प्रहरेदपि ||६-१७-२३
अनुप्रविश्य विश्वस्ते कदाचित्प्रहरेदपि ||६-१७-२३
"Otherwise he , intelligent by himself, can get into possession of a weak point in
us. Having first gained our confidence by craft, he may even at any time attack us."
मित्राटवीबलम् चैव मौलभृत्यबलम् तथा |
सर्वमेतद्बलम् ग्राह्यम् वर्जयित्वा द्विषद्बलम् ||६-१७-२४
सर्वमेतद्बलम् ग्राह्यम् वर्जयित्वा द्विषद्बलम् ||६-१७-२४
"A contingent supplied by friends or an inhabitant of the woods (like our selves),
or furnished by hereditary warriors or paid servants - all these contingents can be accepted but
not that furnished by an enemy."
प्रकृत्या राक्षसो ह्येष भ्रातामित्रस्य वै प्रभो |
आगतश्च रिपोः साक्षात्कथमस्मिंश्च विश्वसेत् ||६-१७-२५
आगतश्च रिपोः साक्षात्कथमस्मिंश्च विश्वसेत् ||६-१७-२५
"O, Lord! He is indeed a demon by nature and a brother of an enemy who came directly
from an adversary. How can we keep trust in him?"
रावणस्य अनुजो भ्राता विभीषण इति श्रुतः |
चतुर्भिः सह रक्षोभिर् भवन्तम् शरणम् गतः ||६-१७-२६
चतुर्भिः सह रक्षोभिर् भवन्तम् शरणम् गतः ||६-१७-२६
The younger brother of the famous Ravana, called Vibhishana along with four other
demons approached you for refuge."
रावणेन प्रणिहितम् तम् अवेहि विभीषणम् |
तस्य अहम् निग्रहम् मन्ये क्षमम् क्षमवताम् वर ||६-१७-२७
तस्य अहम् निग्रहम् मन्ये क्षमम् क्षमवताम् वर ||६-१७-२७
"O, the excellent one among men knowing what is right! Know that Ravana is sending
Vibhishana. I opine that Vibhishana is fit for arrest."
राक्षसो जिह्मया बुद्ध्या संदिष्टो अयम् उपस्थितः |
प्रहर्तुम् मायया चन्नो विश्वस्ते त्वयि राघव ||६-१७-२८
प्रहर्तुम् मायया चन्नो विश्वस्ते त्वयि राघव ||६-१७-२८
"O, the faultless one! Being sent with a crooked intent, this demon came here to
attack when you are going to repose faith in him, (remaining hidden by his witchcraft)."
बध्यताम् एष तीव्रेण दण्डेन सचिवैः सह |
रावणस्य नृशंसस्य भ्राता हि एष विभीषणः ||६-१७-२९
रावणस्य नृशंसस्य भ्राता हि एष विभीषणः ||६-१७-२९
"This Vibhishana is indeed the brother of cruel Ravana. Hence, let him along with
his ministers be killed, by imposing severe punishment on them."
एवम् उक्त्वा तु तम् रामम् सम्रब्धो वाहिनी पतिः |
वाक्यज्ञो वाक्य कुशलम् ततो मौनम् उपागमत् ||६-१७-३०
वाक्यज्ञो वाक्य कुशलम् ततो मौनम् उपागमत् ||६-१७-३०
The chief of army Sugriva, who knew how to speak expressed thus hurriedly to Rama,
who was skilled in oratory and thereafter entered into silence."
सुग्रीवस्य तु तद् वाक्यम् श्रुत्वा रामो महाबलः |
समीपस्थान् उवाच इदम् हनूमत् प्रमुखान् हरीन् ||६-१७-३१
समीपस्थान् उवाच इदम् हनूमत् प्रमुखान् हरीन् ||६-१७-३१
Hearing those words of Sugriva, the exceedingly strong Rama addressed as follows to
the monkeys in front of Hanuman staying near by:
यद् उक्तम् कपि राजेन रावण अवरजम् प्रति |
वाक्यम् हेतुमद् अत्यर्थम् भवद्भिर् अपि तत् श्रुतम् ||६-१७-३२
वाक्यम् हेतुमद् अत्यर्थम् भवद्भिर् अपि तत् श्रुतम् ||६-१७-३२
"The very reasonable words uttered by Sugriva about Vibhishana were heard by you
too."
सुहृदा हि अर्थ कृच्चेषु युक्तम् बुद्धिमता सता |
समर्थेन अपि संदेष्टुम् शाश्वतीम् भूतिम् इच्चता ||६-१७-३३
समर्थेन अपि संदेष्टुम् शाश्वतीम् भूतिम् इच्चता ||६-१७-३३
"An efficient and intelligent person ever desirous of everlasting well being of his
friends should properly advise them well in difficult matters. Hence, tell your opinion one by
one"
इति एवम् परिपृष्टास् ते स्वम् स्वम् मतम् अतन्द्रिताः |
स उपचारम् तदा रामम् ऊचुर् हित चिकीर्षवः ||६-१७-३४
स उपचारम् तदा रामम् ऊचुर् हित चिकीर्षवः ||६-१७-३४
Thus asked by Rama, those monkeys free from lassitude, wishing to do good and out of
their politeness, spoke their respective opinions to Rama as follows:
अज्ञातम् न अस्ति ते किंचित् त्रिषु लोकेषु राघव |
आत्मानम् पूजयन् राम पृच्चसि अस्मान् सुहृत्तया ||६-१७-३५
आत्मानम् पूजयन् राम पृच्चसि अस्मान् सुहृत्तया ||६-१७-३५
"O, Rama! Nothing is unknown to you in the three worlds. You are consulting us with
a friendly heart, as an honor to us."
त्वम् हि सत्य व्रतः शूरो धार्मिको दृढ विक्रमः |
परीक्ष्य कारा स्मृतिमान् निसृष्ट आत्मा सुहृत्सु च ||६-१७-३६
परीक्ष्य कारा स्मृतिमान् निसृष्ट आत्मा सुहृत्सु च ||६-१७-३६
"You are avowed to truth, a valiant man and a righteous man of firm fortitude. You
take action only after proper investigation. You have good memory. You are committed in your heart
to your friends."
तस्माद् एक एकशस् तावद् ब्रुवन्तु सचिवास् तव |
हेतुतो मति सम्पन्नाः समर्थाः च पुनः पुनः ||६-१७-३७
हेतुतो मति सम्पन्नाः समर्थाः च पुनः पुनः ||६-१७-३७
"Hence, your counselors, who are rich in their minds and are moreover efficient, one
by one, will tell their opinion with reason."
इति उक्ते राघवाय अथ मतिमान् अन्गदो अग्रतः |
विभीषण परीक्षा अर्थम् उवाच वचनम् हरिः ||६-१७-३८
विभीषण परीक्षा अर्थम् उवाच वचनम् हरिः ||६-१७-३८
Having spoken thus by the monkeys, Angada the intelligent monkey told Rama to
arrange for examination of Vibhishana before hand."
शत्रोः सकाशात् सम्प्राप्तः सर्वथा शन्क्य एव हि |
विश्वास योग्यः सहसा न कर्तव्यो विभीषणः ||६-१७-३९
विश्वास योग्यः सहसा न कर्तव्यो विभीषणः ||६-१७-३९
"Vibhishana who came from an enemy is indeed to be doubted by all means. He is not
to be made as a trust worthy person so soon."
चादयित्वा आत्म भावम् हि चरन्ति शठ बुद्धयः |
प्रहरन्ति च रन्ध्रेषु सो अनर्थः सुमहान् भवेत् ||६-१७-४०
प्रहरन्ति च रन्ध्रेषु सो अनर्थः सुमहान् भवेत् ||६-१७-४०
"Deceitful persons move around, concealing their peculiar nature and attack at weak
places. They will create a very great misfortune."
अर्थ अनर्थौ विनिश्चित्य व्यवसायम् भजेत ह |
गुणतः सम्ग्रहम् कुर्याद् दोषतस् तु विसर्जयेत् ||६-१७-४१
गुणतः सम्ग्रहम् कुर्याद् दोषतस् तु विसर्जयेत् ||६-१७-४१
"One must take a decision, after ascertaining the pros and cons of it. One should
take up the action, if there is an advantage and reject it, if it is faulty."
यदि दोषो महांस् तस्मिंस् त्यज्यताम् अविशन्कितम् |
गुणान् वा अपि बहून् ज्ञात्वा सम्ग्रहः क्रियताम् नृप ||६-१७-४२
गुणान् वा अपि बहून् ज्ञात्वा सम्ग्रहः क्रियताम् नृप ||६-१७-४२
"O, king! If there are great faults in him, let him be rejected undoubtedly. If we
recognize many good qualities in him, let him be accepted."
शरभस् त्व् अथ निश्चित्य सार्थम् वचनम् अब्रवीत् |
क्षिप्रम् अस्मिन् नर व्याघ्र चारः प्रतिविधीयताम् ||६-१७-४३
क्षिप्रम् अस्मिन् नर व्याघ्र चारः प्रतिविधीयताम् ||६-१७-४३
Thereafter Sharabha on his part spoke the following meaningful and decisive words:
"O, tiger among men! Let a spy be sent to shadow him"
प्रणिधाय हि चारेण यथावत् सूक्ष्म बुद्धिना |
परीक्ष्य च ततः कार्यो यथा न्यायम् परिग्रहः ||६-१७-४४
परीक्ष्य च ततः कार्यो यथा न्यायम् परिग्रहः ||६-१७-४४
"By sending out a spy and causing a suitable investigation by a keenly intellectual
spy, he can then be accepted as per justice."
जाम्बवांस् त्व् अथ सम्प्रेक्ष्य शास्त्र बुद्ध्या विचक्षणः |
वाक्यम् विज्ञापयाम् आस गुणवद् दोष वर्जितम् ||६-१७-४५
वाक्यम् विज्ञापयाम् आस गुणवद् दोष वर्जितम् ||६-१७-४५
Then, the discerning Jambavan on his part, perceiving the matter through his
learning derived from scriptures, advised the following fault-less and qualitative words:
बद्ध वैराच् च पापाच् च राक्षस इन्द्राद् विभीषणः |
अदेश काले सम्प्राप्तः सर्वथा शन्क्यताम् अयम् ||६-१७-४६
अदेश काले सम्प्राप्तः सर्वथा शन्क्यताम् अयम् ||६-१७-४६
"This Vibhishana came from sinful Ravana who has contracted hostility with you and
that too at a wrong place and time. He is to be suspected by all means."
ततो मैन्दस् तु सम्प्रेक्ष्य नय अपनय कोविदः |
वाक्यम् वचन सम्पन्नो बभाषे हेतुमत्तरम् ||६-१७-४७
वाक्यम् वचन सम्पन्नो बभाषे हेतुमत्तरम् ||६-१७-४७
Then Mainda, skilled in discriminating good and bad conduct in others observed the
matter carefully and spoke in his perfect oratory in the following highly reasonable words:
अनुहो नाम तस्य एष रावणस्य विभीषणः |
पृच्च्यताम् मधुरेण अयम् शनैर् नर वर ईश्वर ||६-१७-४८
पृच्च्यताम् मधुरेण अयम् शनैर् नर वर ईश्वर ||६-१७-४८
"O, king of kings! This Vibhishana is indeed the younger brother of that Ravana. Let
him be questioned slowly by sweet words"
भावम् अस्य तु विज्ञाय ततस् तत्त्वम् करिष्यसि |
यदि दृष्टो न दुष्टो वा बुद्धि पूर्वम् नरषभ ||६-१७-४९
यदि दृष्टो न दुष्टो वा बुद्धि पूर्वम् नरषभ ||६-१७-४९
"O, the best among men! Having read actually his mind whether he is dangerous or
not, you should act according to your feelings."
अथ संस्कार सम्पन्नो हनूमान् सचिव उत्तमः |
उवाच वचनम् श्लक्ष्णम् अर्थवन् मधुरम् लघु ||६-१७-५०
उवाच वचनम् श्लक्ष्णम् अर्थवन् मधुरम् लघु ||६-१७-५०
Then the well educated Hanuman, the excellent among counselors; spoke the following
smooth meaningful, sweet and brief words:
न भवन्तम् मति श्रेष्ठम् समर्थम् वदताम् वरम् |
अतिशाययितुम् शक्तो बृहस्पतिर् अपि ब्रुवन् ||६-१७-५१
अतिशाययितुम् शक्तो बृहस्पतिर् अपि ब्रुवन् ||६-१७-५१
"Even Brihaspati, while talking cannot excel you, who are possessing an exalted
intellect. You are powerful and the foremost man among those who are eloquent."
न वादान् न अपि सम्घर्षान् न आधिक्यान् न च कामतः |
वक्ष्यामि वचनम् राजन् यथा अर्थम् राम गौरवात् ||६-१७-५२
वक्ष्यामि वचनम् राजन् यथा अर्थम् राम गौरवात् ||६-१७-५२
"O, king! O, Rama! I am talking neither for argument, nor for competition (with
other counselors, nor for superiority, nor out of passion for debate but on account of importance
of this matter in hand."
अर्थ अनर्थ निमित्तम् हि यद् उक्तम् सचिवैस् तव |
तत्र दोषम् प्रपश्यामि क्रिया न हि उपपद्यते ||६-१७-५३
तत्र दोषम् प्रपश्यामि क्रिया न हि उपपद्यते ||६-१७-५३
"I am perceiving an error in what was advised by your counselors assigned to look
into advantages and disadvantages, accruing from accepting Vibhishana. It is not possible for such
a judicious investigation into his character."
ऋते नियोगात् सामर्थ्यम् अवबोद्धुम् न शक्यते |
सहसा विनियोगो हि दोषवान् प्रतिभाति मे ||६-१७-५४
सहसा विनियोगो हि दोषवान् प्रतिभाति मे ||६-१७-५४
"Without entrusting any work, it is not possible to understand his ability. But at
the same time, it occurs to me as a mistake to entrust any work so soon to a stranger."
चार प्रणिहितम् युक्तम् यद् उक्तम् सचिवैस् तव |
अर्थस्य असम्भवात् तत्र कारणम् न उपपद्यते ||६-१७-५५
अर्थस्य असम्भवात् तत्र कारणम् न उपपद्यते ||६-१७-५५
"What ever was told by your counselors that it was befitting to send spies to
Vibhishana, that action is not possible due to impracticality of the proposition."
अदेश काले सम्प्राप्त इति अयम् यद् विभीषणः |
विवक्षा च अत्र मे अस्ति इयम् ताम् निबोध यथा मति ||६-१७-५६
विवक्षा च अत्र मे अस्ति इयम् ताम् निबोध यथा मति ||६-१७-५६
"It has been said that Vibhishana came into a wrong place and time. In that matter,
I have to express my thought. Listen to it."
स एष देशः कालः च भवति इह यथा तथा |
पुरुषात् पुरुषम् प्राप्य तथा दोष गुणाव् अपि ||६-१७-५७
पुरुषात् पुरुषम् प्राप्य तथा दोष गुणाव् अपि ||६-१७-५७
"This place and time become rightly obtained in his mind , as he has thought that
you are superior to Ravana and also found merits in you and demerits in Ravana."
दौरात्म्यम् रावणे दृष्ट्वा विक्रमम् च तथा त्वयि |
युक्तम् आगमनम् तस्य सदृशम् तस्य बुद्धितः ||६-१७-५८
युक्तम् आगमनम् तस्य सदृशम् तस्य बुद्धितः ||६-१७-५८
"It is indeed appropriate for him to arrive at this place and time, by seeing the
prowess in you and the wickedness in Ravana. It is worthy of his judgment."
अज्ञात रूपैः पुरुषैः स राजन् पृच्च्यताम् इति |
यद् उक्तम् अत्र मे प्रेक्षा काचिद् अस्ति समीक्षिता ||६-१७-५९
यद् उक्तम् अत्र मे प्रेक्षा काचिद् अस्ति समीक्षिता ||६-१७-५९
"O, king! Whatever was told by your counselors that let Vibhishana be questioned by
spies of unknown identity, my considered view is as follows:
पृच्च्यमानो विशन्केत सहसा बुद्धिमान् वचः |
तत्र मित्रम् प्रदुष्येत मिथ्य पृष्टम् सुख आगतम् ||६-१७-६०
तत्र मित्रम् प्रदुष्येत मिथ्य पृष्टम् सुख आगतम् ||६-१७-६०
"A wise man being questioned suddenly would be apprehensive of that questioning. In
those circumstances, an easily obtained friend becomes faithless upon facing a deceitful
questioning."
अशक्यः सहसा राजन् भावो वेत्तुम् परस्य वै |
अन्तः स्वभावैर् गीतैस् तैर् नैपुण्यम् पश्यता भृशम् ||६-१७-६१
अन्तः स्वभावैर् गीतैस् तैर् नैपुण्यम् पश्यता भृशम् ||६-१७-६१
"O, king! Without possessing a high skill of reading his diversified tones, it is
not possible rapidly to comprehend his intention."
न त्वस्य ब्रुवतो जातु लक्ष्यते दुष्ट भावता |
प्रसन्नम् वदनम् च अपि तस्मान् मे न अस्ति संशयः ||६-१७-६२
प्रसन्नम् वदनम् च अपि तस्मान् मे न अस्ति संशयः ||६-१७-६२
"I am not seeing any bad intention at all in his talk. His face is also bright.
Hence, I do not doubt him."
अशन्कित मतिः स्वस्थो न शठः परिसर्पति |
न च अस्य दुष्टा वागस्ति तस्मान् न अस्ति इह संशयः ||६-१७-६३
न च अस्य दुष्टा वागस्ति तस्मान् न अस्ति इह संशयः ||६-१७-६३
"A deceitful person does not approach so fearlessly and confidently. His expression
too is not bad. Hence, there is no doubt to me on him."
आकारः चाद्यमानो अपि न शक्यो विनिगूहितुम् |
बलाद्द् हि विवृणोति एव भावम् अन्तर् गतम् नृणाम् ||६-१७-६४
बलाद्द् हि विवृणोति एव भावम् अन्तर् गतम् नृणाम् ||६-१७-६४
"It is not possible to hide expression of the face, even if it is concealed. By
force, the internal intent of the persons certainly gets revealed."
देश काल उपपन्नम् च कार्यम् कार्यविदाम् वर |
सफलम् कुरुते क्षिप्रम् प्रयोगेण अभिसम्हितम् ||६-१७-६५
सफलम् कुरुते क्षिप्रम् प्रयोगेण अभिसम्हितम् ||६-१७-६५
"O, the eminently skillful man in work! An action endowed with proper place and time
transacts successfully, if it is performed quickly."
उद्योगम् तव सम्प्रेक्ष्य मिथ्या वृत्तम् च रावणम् |
वालिनः च वधम् श्रुत्वा सुग्रीवम् च अभिषेचितम् ||६-१७-६६
राज्यम् प्रार्थयमानः च बुद्धि पूर्वम् इह आगतः |
एतावत् तु पुरस् कृत्य युज्यते त्व् अस्य सम्ग्रहः ||६-१७-६७
वालिनः च वधम् श्रुत्वा सुग्रीवम् च अभिषेचितम् ||६-१७-६६
राज्यम् प्रार्थयमानः च बुद्धि पूर्वम् इह आगतः |
एतावत् तु पुरस् कृत्य युज्यते त्व् अस्य सम्ग्रहः ||६-१७-६७
"Seeing your perseverance and the improper conduct of Ravana as well as hearing
about Vali having been killed and Sugriva anointed as king, he deliberately came here, with a
desire to obtain the kingdom of demons. On consideration of this aspect alone, he is worthy of
acceptance by us."
यथा शक्ति मया उक्तम् तु राक्षसस्य आर्जवम् प्रति |
प्रमाणम् तु शेषस्य श्रुत्वा बुद्धिमताम् वर ||६-१७-६८
प्रमाणम् तु शेषस्य श्रुत्वा बुद्धिमताम् वर ||६-१७-६८
"O, Rama the best among the wise! It has been told by me this according to my
ability about the sincerity of this demon. After hearing my words, you are indeed the final judge
of the issue."
इत्यार्शे श्रीमद्रामायणे आदिकाव्ये युद्धकाण्डे सप्तदशः सर्गः