DONATE NOW - UPI
अरण्य-काण्ड > रावण द्वारा पराक्रम वर्णन और सीता की कड़ी फटकार
Ravana vaingloriously extols himself and tempts Seetha with all impossible comforts and luxuries, if
she obliges him and comes to Lanka with him, leaving Rama. She curtly dismisses all his baiting and
luring.
एवम् ब्रुवत्याम् सीतायाम् संरब्धः परुष अक्षरम् |
ललाटे भ्रुकुटीम् कृत्वा रावणः प्रति उवाच ह || ३-४८-१
ललाटे भ्रुकुटीम् कृत्वा रावणः प्रति उवाच ह || ३-४८-१
When Seetha spoke thus Ravana is embittered, and knitting his eyebrows he indeed spoke these rudish
words to Seetha. [3-48-1]
भ्राता वैश्रवणस्य अहम् सापत्नो वरवर्णिनि |
रावणो नाम भद्रम् ते दशग्रीवः प्रतापवान् || ३-४८-२
रावणो नाम भद्रम् ते दशग्रीवः प्रतापवान् || ३-४८-२
"I am known as Ravana, oh, lady with superb complexion, let safety betide you, the highly valorous and
ten-headed stepbrother of Kubera. [3-48-2]
यस्य देवाः स गंधर्वाः पिशाच पतग उरगाः |
विद्रवन्ति भयात् भीता मृत्योः इव सदा प्रजाः || ३-४८-३
विद्रवन्ति भयात् भीता मृत्योः इव सदा प्रजाः || ३-४८-३
"I am that Ravana at whose sight all the gods together with gandharva-s, evil-spirits, birds and snakes
will always be frightened and fleeing, as with the people frightened and fleeing from death. [3-48-3]
येन वैश्रवणो भ्राता वैमात्रः कारणांतरे |
द्वन्द्वम् आसादितः क्रोधात् रणे विक्रम्य निर्जितः || ३-४८-४
द्वन्द्वम् आसादितः क्रोधात् रणे विक्रम्य निर्जितः || ३-४८-४
"I am that Ravana who when infuriated for some other reason took up a duel with Kubera, his brother
from stepparent, wherein that Kubera is set up against and completely trounced in a combat. [3-48-4]
मत् भय आर्तः परित्यज्य स्वम् अधिष्ठानम् ऋद्धिमत् |
कैलासम् पर्वत श्रेष्ठम् अध्यास्ते नर वाहनः || ३-४८-५
कैलासम् पर्वत श्रेष्ठम् अध्यास्ते नर वाहनः || ३-४८-५
"I am that Ravana by whom Kubera, the god for Wealth-Management whose vehicular transport is handled
by humans, is tormented fearfully and made to completely abandon his wealthiest place which is presided
over by him till then, and I am the one who made that Kubera to flee to the excellent Mt. Kailash where
he is somehow living, because I will not cause any harm on Mt. Kailash as I hold it sacred. [3-48-5]
यस्य तत् पुष्पकम् नाम विमानम् कामगम् शुभम् |
वीर्याद् आवर्जितम् भद्रे येन यामि विहायसम् || ३-४८-६
वीर्याद् आवर्जितम् भद्रे येन यामि विहायसम् || ३-४८-६
"I am that Ravana, oh, auspicious lady, who just by his valour acquired Kubera's auspicious aircraft
known as Pushpaka, whose pilotage is just by the wish of its aviator, with which I will be travelling
in skies. [3-48-6]
मम संजात रोषस्य मुखम् दृष्ट्वा एव मैथिलि |
विद्रवन्ति परित्रस्ताः सुराः शक्र पुरोगमाः || ३-४८-७
विद्रवन्ति परित्रस्ताः सुराः शक्र पुरोगमाः || ३-४८-७
"Just by seeing rancour-shot face of mine, oh, Maithili, all the gods will quickly shoot off, even if
Indra is leading them, then where is the question of their confronting me. [3-48-7]
यत्र तिष्ठामि अहम् तत्र मारुतो वाति शन्कितः |
तीव्र अंशुः शिशिर अंशुः च भयात् संपद्यते रविः || ३-४८-८
तीव्र अंशुः शिशिर अंशुः च भयात् संपद्यते रविः || ३-४८-८
"Where I will be staying there the Air-god wafts doubtfully, lest his gusts and blasts may hurt me,
and the Sun also effectuates his singeing sunbeams as cooling moonbeams, lest I may abduct his wife
Prabha, the Sunshine. [3-48-8]
निष्कंप पत्राः तरवो नद्यः च स्तिमित उदकाः |
भवन्ति यत्र तत्र अहम् तिष्ठामि च चरामि च || ३-४८-९
भवन्ति यत्र तत्र अहम् तिष्ठामि च चरामि च || ३-४८-९
"At places where I will be staying or freely moving there the leaves of trees will be less of rustle,
lest I may wilt them up, and there the gush of water of rivers too will quieten, lest I may dry them
up. [3-48-9]
मम पारे समुद्रस्य लंका नाम पुरी शुभा |
संपूर्णा राक्षसैः घोरैः यथा इन्द्रस्य अमरावती || ३-४८-१०
संपूर्णा राक्षसैः घोरैः यथा इन्द्रस्य अमरावती || ३-४८-१०
"My magnificent city known as Lanka is there on the other shore of the ocean, plethoric with all kinds
of amenities, as well as with ghastly demons, which city will be on par with Indra's Amaravati, but
for meekly gods and meaningless souls. [3-48-10]
प्राकारेण परिक्षिप्ता पाण्डुरेण विराजिता |
हेम कक्ष्या पुरी रम्या वैदूर्यमय तोरणा || ३-४८-११
हेम कक्ष्या पुरी रम्या वैदूर्यमय तोरणा || ३-४८-११
"That gorgeous city is completely walled in with compound walls that are adorned with whitish silver,
and its palace-chambers are golden, and its archways are fully jewelled with lapis jewels. [3-48-11]
हस्ति अश्व रथ संभाधा तूर्य नाद विनादिता |
सर्व काम फलैः वृक्षैः संकुल उद्यान भूषिता || ३-४८-१२
सर्व काम फलैः वृक्षैः संकुल उद्यान भूषिता || ३-४८-१२
"It is encumbered with elephants, horses and chariots, well sounded by the sounds of trumpets, and with
trees which yield fruits that fulfil all the savours, and it is bedecked with chirrupy pleasure-gardens.
[3-48-12]
तत्र त्वम् वस हे सीते राजपुत्रि मया सह |
न स्मरिष्यसि नारीणाम् मानुषीणाम् मनस्विनि || ३-४८-१३
न स्मरिष्यसि नारीणाम् मानुषीणाम् मनस्विनि || ३-४८-१३
"Oh, princess, oh, self-respectful lady, if you reside there together with me, hè, Seetha, then you
will not think of yourself as one from among human females. [3-48-13]
भुंजाना मानुषान् भोगान् दिव्यान् च वरवर्णिनि |
न स्मरिष्यसि रामस्य मानुषस्य गत आयुषः || ३-४८-१४
न स्मरिष्यसि रामस्य मानुषस्य गत आयुषः || ३-४८-१४
"Revelling in humanly luxuries, over and beyond in heavenly luxuries also, you will not recollect humanly
Rama, whose longevity is lessened. [3-48-14]
स्थापयित्वा प्रियम् पुत्रम् राज्ञा दशरथेन यः |
मन्द वीर्यः सुतो ज्येष्ठः ततः प्रस्थापितो वनम् || ३-४८-१५
मन्द वीर्यः सुतो ज्येष्ठः ततः प्रस्थापितो वनम् || ३-४८-१५
"Though Rama is the eldest son, king Dasharatha established his dear son Bharata as king, and because
Rama is spineless he is put to flight to forests, and now, what is he and what am I, in matter of sovereignty.
[3-48-15]
तेन किम् भ्रष्ट राज्येन रामेण गत चेतसा |
करिष्यसि विशालाक्षि तापसेन तपस्विना || ३-४८-१६
करिष्यसि विशालाक्षि तापसेन तपस्विना || ३-४८-१६
"Rama is subverted from kingdom, thus dwindled is valour, thus winded down is his anima, thus he has
become a pitiable one, thus he became an ascetic as nothing else is there for him to undertake, oh,
broad-eyed lady, what do you aspire to do with such a Rama? [3-48-16]
सर्व राक्षस भर्तारम् कामय - कामात् - स्वयम् आगतम् |
न मन्मथ शर आविष्टम् प्रति आख्यातुम् त्वम् अर्हसि || ३-४८-१७
न मन्मथ शर आविष्टम् प्रति आख्यातुम् त्वम् अर्हसि || ३-४८-१७
"I, the king of all the demons, am hit by the arrows of Love-god and came to you in love, and instead
of beseeching me to love you, your rejection and speaking this way, is unapt of you.
Or
"Although I am the king of all the demons, on seeing you I am hit by the arrows of Love-god and came
to you, thus you love me... but rejecting me this way is unapt of you, as you alone will be loosing
heavenly comforts, if you reject me. [3-48-17]
प्रति आख्याय हि माम् भीरु परितापम् गमिष्यसि |
चरणेन अभिहत्य इव पुरूरवसम् ऊर्वशी || ३-४८-१८
चरणेन अभिहत्य इव पुरूरवसम् ऊर्वशी || ३-४८-१८
"Oh, modest lady, on refusing me you surely become remorseful like Uurvashi who once kicked Puruurava
with her feet. [3-48-18]
अंगुल्या न समो रामो मम युद्धे स मानुषः |
तव भाग्येन् संप्राप्तम् भजस्व वरवर्णिनि || ३-४८-१९
तव भाग्येन् संप्राप्तम् भजस्व वरवर्णिनि || ३-४८-१९
"He that Rama is merely a human, and in war he equals me not by my finger, oh, richly colourful lady,
and I chanced here merely by your serendipity, thus you honour me and my desire to possess you..." Thus
Ravana spoke to Seetha. [3-48-19]
एवम् उक्ता तु वैदेही क्रुद्धा संरक्त लोचना |
अब्रवीत् परुषम् वाक्यम् रहिते राक्षस अधिपम् || ३-४८-२०
अब्रवीत् परुषम् वाक्यम् रहिते राक्षस अधिपम् || ३-४८-२०
Vaidehi who is spoken thus is infuriated on her part and with her eyes bloodshot spoke these bitter
words to the king of demons in that lonely lace. [3-48-20]
कथम् वैश्रवणम् देवम् सर्व देव नमस्कृतम् |
भ्रातरम् व्यपदिश्य त्वम् अशुभम् कर्तुम् इच्छसि || ३-४८-२१
भ्रातरम् व्यपदिश्य त्वम् अशुभम् कर्तुम् इच्छसि || ३-४८-२१
"How you wish to commit sins although saying that Kubera, a god reverenced by all of the gods, is your
brother? [3-48-21]
अवश्यम् विनशिष्यन्ति सर्वे रावण राक्षसाः |
येषाम् त्वम् कर्कशो राजा दुर्बुद्धिः अजित इन्द्रियः || ३-४८-२२
येषाम् त्वम् कर्कशो राजा दुर्बुद्धिः अजित इन्द्रियः || ३-४८-२२
"All the demons will perforce get completely destroyed, oh, Ravana, for whom you the cruel and culpable
one with uncontrolled senses is the king, and you will be blameworthy for the elimination of righteous
demons like Vibheeshana, et al. [3-48-22]
अपहृत्य शचीम् भार्याम् शक्यम् इन्द्रस्य जीवितुम् |
न हि रामस्य भार्याम् माम् अपनीय अस्ति जीवितम् || ३-४८-२३
न हि रामस्य भार्याम् माम् अपनीय अस्ति जीवितम् || ३-४८-२३
"It may be possible to live after abducting Shaci Devi, the wife of Indra, somehow and anyhow there
will be no liveability after abducting me, the wife of Rama. [3-48-23]
जीवेत् चिरम् वज्र धरस्य हस्तात्
शचीम् प्रधृष्य अप्रतिरूप रूपाम् |
न मा दृशीम् राक्षस धर्षयित्वा
पीत अमृतस्य अपि तव अस्ति मोक्षः || ३-४८-२४
शचीम् प्रधृष्य अप्रतिरूप रूपाम् |
न मा दृशीम् राक्षस धर्षयित्वा
पीत अमृतस्य अपि तव अस्ति मोक्षः || ३-४८-२४
"Oh, demon, un-mirrored is the prettiness of prettyish Shaci Devi, and one may live long on forcibly
snatching her away from the hands of the wielder of Thunderbolt, Indra, but to him who intimidates or
abuses me or women like me, there will be no moksha, release from the cycle of rebirth,
even if he has consumed amR^ita ambrosia." Thus Seetha spoke to Ravana. [3-48-24]
इति वाल्मीकि रामायणे आदि काव्ये अरण्य काण्डे अष्ट चत्वारिंशः सर्गः