किष्किन्धा-काण्ड > सुग्रीव का हनुमानजी को भेद लेने भेजना
Hanuma, the Marvellous Monkey of Ramayana is entered in this chapter. The very first assurance given
by Sage Valmiki through Hanuma, to one and all is, "Be Fearless..." Even today that assurance of Hanuma
is ruling high on the Hindu psyche and Hanuma is to be remembered in any event of fright.
तौ तु दृष्ट्वा महात्मानौ भ्रातरौ राम लक्ष्मणौ |
वर आयुध धरौ वीरौ सुग्रीवः श्ङ्कितोऽभवत् || ४-२-१
वर आयुध धरौ वीरौ सुग्रीवः श्ङ्कितोऽभवत् || ४-२-१
On seeing them the wielders of best weapons and audacious ones, two brothers and great souls, namely
Rama and Lakshmana, Sugreeva became ambiguous. [4-2-1]
उद्विग्न हृदयः सर्वा दिशः समवलोकयन् |
न व्यतिष्ठत कस्मिन् चित् देशे वानर पुङ्गवः || ४-२-२
न व्यतिष्ठत कस्मिन् चित् देशे वानर पुङ्गवः || ४-२-२
Distressed at heart that foremost monkey gazed blankly in all directions and he did not remain at any
one place. [4-2-2]
नैव चक्रे मनः स्थातुम् वीक्षमाणो महाबलौ |
कपेः परम भीतस्य चित्तम् व्यवससाद ह || ४-२-३
कपेः परम भीतस्य चित्तम् व्यवससाद ह || ४-२-३
On seeing those two great mighty ones that monkey has not even made-up his mind steadfast as he is very
much frightened, and his heart is really sunken. [4- 2- 3]
चिन्तयित्वा स धर्मात्मा विमृश्य गुरु लाघवम् |
सुग्रीवः परम उद्विग्नः सर्वैः तैः वानरैः सह || ४-२-४
सुग्रीवः परम उद्विग्नः सर्वैः तैः वानरैः सह || ४-२-४
He that righteous Sugreeva considering his own strength and weakness is much agitated, and along with
all the other monkeys too are frightened. [4-2-4]
ततः स सचिवेभ्यः तु सुग्रीवः प्लवगाधिपः |
शशंस परम उद्विग्नः पश्यन् तौ राम लक्ष्मणौ || ४-२-५
शशंस परम उद्विग्नः पश्यन् तौ राम लक्ष्मणौ || ४-२-५
On seeing Rama and Lakshmana then that chief of monkeys Sugreeva with much dreadfulness said this to
his ministers. [4- 2- 5]
एतौ वनम् इदम् दुर्गम् वालि प्रणिहितौ ध्रुवम् |
छद्मना चीर वसनौ प्रचरन्तौ इह आगतौ || ४-२-६
छद्मना चीर वसनौ प्रचरन्तौ इह आगतौ || ४-२-६
"Here they come wearing jute cloths and move about in this impassable forest deceitfully, definitely
Vali must have dispatched them... [4-2-6]
ततः सुग्रीव सचिवा दृष्ट्वा परम धन्विनौ |
जग्मुः गिरि तटात् तस्माद् अन्यत् शिखरम् उत्तमम् || ४-२-७
जग्मुः गिरि तटात् तस्माद् अन्यत् शिखरम् उत्तमम् || ४-२-७
Then on seeing the great archers Rama and Lakshmana the ministers of Sugreeva have gone from that mountain
terrace to another high-peaked mountain. [4- 2- 7]
ते क्षिप्रम् अभिगम्य अथ यूथपा यूथपर्षभम् |
हरयो वानर श्रेष्ठम् परिवार्य उपतस्थिरे || ४-२-८
हरयो वानर श्रेष्ठम् परिवार्य उपतस्थिरे || ४-२-८
Then the group-leaders of monkeys quickly arrived as they fled, at that lofty monkey group-leader Sugreeva,
the chieftain of monkeys, gathering around him there they stood at his nearby. [4-2-8]
एवम् एक आयन गताः प्लवमाना गिरेः गिरिम् |
प्रकंपयन्तो वेगेन गिरीणाम् शिखराणि च || ४-२-९
प्रकंपयन्तो वेगेन गिरीणाम् शिखराणि च || ४-२-९
Thus they reached to one course of return, after hopping from one mountain to the other, shuddering
mountains and even thir peaks by their trample in hastiness. [4-2-9]
ततः शाखा मृगाः सर्वे प्लवमाना महाबलाः |
बभंजुः च नगान् तत्र पुष्पितान् दुर्गम् आश्रितान् || ४-२-१०
बभंजुः च नगान् तत्र पुष्पितान् दुर्गम् आश्रितान् || ४-२-१०
Then all of the tree-branch animals, who are great in their strength, have wrecked down the well-flowered
trees that are clumped in that forest on that mountain by their swinging. [4- 2- 10]
आप्लवन्तो हरिवराः सर्वतः तम् महागिरिम् |
मृग मार्जार शार्दूलान् त्रासयन्तो ययुः तदा || ४-२-११
मृग मार्जार शार्दूलान् त्रासयन्तो ययुः तदा || ४-२-११
While those best monkeys hopped everywhere they have frightened deer, wildcats and tigers on that great
mountain. [4-2-11]
ततः सुग्रीव सचिवाः पर्वतेन्द्रे समाहिताः |
संगम्य कपि मुख्येन सर्वे प्रांजलयः स्थिताः || ४-२-१२
संगम्य कपि मुख्येन सर्वे प्रांजलयः स्थिताः || ४-२-१२
Then the ministers of Sugreeva, assembled on that best mountain and gathered around the chief of monkeys
Sugreeva, and all stood with their adjoined palms. [4-2-12]
ततः तु भय संत्रस्तम् वालि किल्बिष शन्कितम् |
उवाच हनुमान् वाक्यम् सुग्रीवम् वाक्य कोविदः || ४-२-१३
उवाच हनुमान् वाक्यम् सुग्रीवम् वाक्य कोविदः || ४-२-१३
Then Hanuma, the ablest sentence-maker, said this sentence to Sugreeva who is dismayed with fear doubting
Vali's mischief. [4-2-13]
संभ्रमः त्यजताम् एष सर्वैः वालि कृते महान् |
मलयोऽयम् गिरिवरो भयम् न इह अस्ति वालिनः || ४-२-१४
मलयोऽयम् गिरिवरो भयम् न इह अस्ति वालिनः || ४-२-१४
"Perplexity be warded off... all of you discarded that great fear from Vali or his cruelty... there
is no scare from Vali here on this best mountain, for it is Mt. Malaya... [4-2-14]
यस्मात् उद्विग्न चेताः त्वम् विद्रुतो हरिपुंगव |
तम् क्रूर दर्शनम् क्रूरम् न इह पश्यामि वालिनम् || ४-२-१५
तम् क्रूर दर्शनम् क्रूरम् न इह पश्यामि वालिनम् || ४-२-१५
"By whom you are bewildered at heart and running away, oh, the best monkey Sugreeva, I do not see that
cruel-looking, cruel Vali here... [4- 2-15]
यस्मात् तव भयम् सौम्य पूर्वजात् पाप कर्मणः |
स न इह वाली दुष्टात्मा न ते पश्यामि अहम् भयम् || ४-२-१६
स न इह वाली दुष्टात्मा न ते पश्यामि अहम् भयम् || ४-२-१६
"From whom your fear is spurted, oh, gentle Sugreeva, that elder brother of yours, who is an evildoer
and the one with harmful intent... that Vali is not here. Therefore I perceive no fear from him...[4-2-16]
अहो शाखा मृगत्वम् ते व्यक्तम् एव प्लवंगम |
लघु चित्ततया आत्मानम् न स्थापयसि यो मतौ || ४-२-१७
लघु चित्ततया आत्मानम् न स्थापयसि यो मतौ || ४-२-१७
"Aha! You made a monkey of yourself, oh, monkey, and you feel small, thus you are not able to stay firm
in your mind by that fickleness, and your monkeyshines is clear by it... [4-2-17]
बुद्धि विज्ञान संपन्न इङ्गितैः सर्वम् आचर |
न हि अबुद्धिम् गतो राजा सर्व भूतानि शास्ति हि || ४-२-१८
न हि अबुद्धिम् गतो राजा सर्व भूतानि शास्ति हि || ४-२-१८
"Keep your intellect and wisdom firm, and express all your intents rightly in your body language in
all your undertakings... certainly, a king getting into unintelligence cannot command all his subjects..."
So said Hanuma to Sugreeva. [4-2-18]
सुग्रीवः तु शुभम् वाक्यम् श्रुत्वा सर्वम् हनूमतः |
ततः शुभतरम् वाक्यम् हनूमन्तम् उवाच ह || ४-२-१९
ततः शुभतरम् वाक्यम् हनूमन्तम् उवाच ह || ४-२-१९
Sugreeva thus hearing entirely to all the propitious words of Hanuma spoke to Hanuma this opportune
sentence, positively. [4-2-19]
दीर्घ बाहू विशालाक्षौ शर चाप असि धारिणौ |
कस्य न स्यात् भयम् दृष्ट्वा हि एतौ सुर सुत उपमौ || ४-२-२०
कस्य न स्यात् भयम् दृष्ट्वा हि एतौ सुर सुत उपमौ || ४-२-२०
"Lengthy are their arms, broad are their eyes and they are the wielders of arrows, bows and swords...
and on seeing them, to whom there will be no scare? These two are like the sons of some divinity..."
Sugreeva thus spoke to Hanuma. [4-2-20]
वालि प्रणिहितौ एव शन्के अहम् पुरुषोत्तमौ |
राजानो बहु मित्राः च विश्वासो न अत्र हि क्षमः || ४-२-२१
राजानो बहु मित्राः च विश्वासो न अत्र हि क्षमः || ४-२-२१
"I presume these two... those best of men are abetted by Vali to assault me... for, the kings like Vali
do have many friends and trusting them absolutely is an unpardonable mistake... [4-2-21]
अरयः च मनुष्येण विज्ञेयाः छद्म चारिणः |
विश्वस्तानाम् अविश्वस्ताः छिद्रेषु प्रहरन्ति अपि || ४-२-२२
विश्वस्तानाम् अविश्वस्ताः छिद्रेषु प्रहरन्ति अपि || ४-२-२२
"By men the enemies are to be assessed... for, they move in disguise and distrustful enemies will trounce
the complacently self-assured ones that relax in their own self-confidence on any possible occasion...
[4-2-22]
कृत्येषु वाली मेधावी राजानो बहु दर्शनः |
भवन्ति पर हन्तारः ते ज्ञेयाः प्राकृतैः नरैः || ४-२-२३
भवन्ति पर हन्तारः ते ज्ञेयाः प्राकृतैः नरैः || ४-२-२३
"In exploits Vali is an ingenious one... and the kings will be observing many aspects of their enemies
to eliminate them... and they the kings are to be known even by ordinary people... [4- 2- 23]
तौ त्वया प्राकृतेन एव गत्वा ज्ञेयौ प्लवंगम |
इङ्गितानाम् प्रकारैः च रूपव्या भाषणेन च || ४-२-२४
इङ्गितानाम् प्रकारैः च रूपव्या भाषणेन च || ४-२-२४
"Begone to them oh, monkey Hanuma, in a commoner's form, for your monkey-hood is distinguishable by
Vali's agents, and know the intentions of those two by their conduct, by their semblance, and by their
conversation, as well...[4-2-24]
लक्षयस्व तयोः भावम् प्रहृष्ट मनसौ यदि |
विश्वासयन् प्रशंसाभिः इङ्गितैः च पुनः पुनः || ४-२-२५
मम एव अभिमुखम् स्थित्वा पृच्छ त्वम् हरि पुंगव |
प्रयोजनम् प्रवेशस्य वनस्य अस्य धनुर् धरौ || ४-२-२६
विश्वासयन् प्रशंसाभिः इङ्गितैः च पुनः पुनः || ४-२-२५
मम एव अभिमुखम् स्थित्वा पृच्छ त्वम् हरि पुंगव |
प्रयोजनम् प्रवेशस्य वनस्य अस्य धनुर् धरौ || ४-२-२६
"Aim at their concepts and if they are pleasant-hearted, duly create confidence in them by conducting
yourself, and also commending them again and again... oh, best of monkeys, Hanuma, set their face towards
me alone in a compassionate manner, and you inquire about the reason of their entering this forest alone...
of those bows wielders... [4-2-25, 26]
शुद्ध आत्मानौ यदि एतौ जानीहि त्वम् प्लवंगम |
व्याभाषितैः वा रूपैः वा विज्ञेया दुष्टता अनयोः || ४-२-२७
व्याभाषितैः वा रूपैः वा विज्ञेया दुष्टता अनयोः || ४-२-२७
"You shall know whether those two are clean at heart or otherwise, or about their evil-mindedness or
otherwise by conversation..." Thus Sugreeva said to Hanuma. [4-2-27]
इति एवम् कपिराजेन संदिष्टो मारुतात्मजः |
चकार गमने बुद्धिम् यत्र तौ राम लक्ष्मणौ || ४-२-२८
चकार गमने बुद्धिम् यत्र तौ राम लक्ष्मणौ || ४-२-२८
Thus this way ordered by Sugreeva, the king of monkeys, Hanuma, the son of Air-god made up his mind
to go there, where Rama and Lakshmana are. [4-2-28]
तथा इति संपूज्य वचः तु तस्य
कपेः सुभीतस्य दुरासदस्य |
महानुभावो हनुमान् ययौ तदा
स यत्र रामो अतिबली स लक्ष्मणः || ४-२-२९
कपेः सुभीतस्य दुरासदस्य |
महानुभावो हनुमान् ययौ तदा
स यत्र रामो अतिबली स लक्ष्मणः || ४-२-२९
That marvellous monkey Hanuma agreeing for the words of that inaccessible and very much frightened Sugreeva,
and on respectfully replying him saying that, 'I will do accordingly...' proceeded there where that
highly mighty Rama is there along with Lakshmana. [4-2-29]
इति वाल्मीकि रामायणे आदि काव्ये किष्किन्ध काण्दे द्वितीयः सर्गः ||