DONATE NOW - UPI
युद्ध-काण्ड > अंगद के हाथों वज्रदंष्ट्र का वध
The powerful demon Vajradamshtra penetrated the army of monkeys, sowing terror among
them. The monkeys then sought refuge with Angada the monkey-leader. A fierce battle ensues between
Vajradamshtra and Angada. Angada assaults Vajradamshtra with a sword and Vajradamshtra's head falls
on the ground.
स्वबलस्य च घातेन अङ्गदस्य बलेन च |
राषसः क्रोधमाविष्टो वज्रदंष्ट्रो महाबलः || ६-५४-१
राषसः क्रोधमाविष्टो वज्रदंष्ट्रो महाबलः || ६-५४-१
The devastation of his army through Angada's prowess filled the mighty Vajradamstra
with anger."
विस्फार्य च धनुर्घोरं शक्राशनिसमप्रभम् |
वानराणामनीकानि प्राकिरच्छरवृष्टिभिः || ६-५४-२
वानराणामनीकानि प्राकिरच्छरवृष्टिभिः || ६-५४-२
Stretching his terrific bow, like unto Indra's thunder bolt, he assailed the monkey
battalions with a flood of arrows."
राक्षसाश्चापि मुख्यास्ते रथैश्च समवस्थिताः |
नानाप्रहरणाः शूराः प्रायुध्यन्त तदा रणे || ६-५४-३
नानाप्रहरणाः शूराः प्रायुध्यन्त तदा रणे || ६-५४-३
Then, the foremost of the demons mounted on chariots, fought the battle with every
kind of weapon."
वानराणाम् च शूरास्तु ते सर्वे प्लवगर्षभाः |
आयुध्यन्त शिलाहस्तः समवेताः समन्ततः || ६-५४-४
आयुध्यन्त शिलाहस्तः समवेताः समन्ततः || ६-५४-४
The monkeys, those valiant bulls among the Plavagas, assembling on all sides, fought
with rocks."
तत्रायुधसहस्राणि तस्मिन्नायोधने भृशम् |
राक्षसाः कपिमुख्येषु पातयांचक्रिरे तदा || ६-५४-५
राक्षसाः कपिमुख्येषु पातयांचक्रिरे तदा || ६-५४-५
Then in that battle there, the demons abundantly hurled thousands of weapons on the
foremost of monkeys."
वानराश्चैव रक्षसु गिरिवृक्षान् महाशिलाः |
प्रवीराः पातयामासुर्मत्तवारणसम्निभाः || ६-५४-६
प्रवीराः पातयामासुर्मत्तवारणसम्निभाः || ६-५४-६
The monkeys of mighty prowess, resembling elephants in rut, showered down giant
trees and huge lumps of rock on the demons."
शूराणाम् युध्यमानानाम् समरेष्वनिवर्त्नाम् |
तद्रक्षसगणानाम् च स्युद्धं समवर्तत || ६-५४-७
तद्रक्षसगणानाम् च स्युद्धं समवर्तत || ६-५४-७
Between those courageous warriors, the demons and the monkeys, who never retreated
in battle, a tremendous struggle ensued."
प्रभग्नशिरसः केचिछिन्नैः पादैश्च बाहुभिः |
सस्त्रैरर्दितदेहास्तु रुधिरेण समुक्षिताः || ६-५४-८
हरयो राक्षसाश्चैन शेरते गाम् समाश्रिताः |
कङ्कगृध्राबलाढ्यश्च गोमायुकुलसंकुलाः || ६-५४-९
सस्त्रैरर्दितदेहास्तु रुधिरेण समुक्षिताः || ६-५४-८
हरयो राक्षसाश्चैन शेरते गाम् समाश्रिताः |
कङ्कगृध्राबलाढ्यश्च गोमायुकुलसंकुलाः || ६-५४-९
Some monkeys and demons, with their shattered heads, but bereft of arms and legs,
lay on the earth bathed in blood with their bodies wounded by weapons, a prey to herons vultures
and crows or devoured by troops of jackals."
कबन्धानि समुत्पेतुर्भीमाणाम् भीषणानि वै |
भुजपाणिशिरश्छिन्नाश्छिन्नकायाश्च भूतले || ६-५४-१०
वानरा राक्षसाश्चापि निपेतुस्तत्र भूतले |
भुजपाणिशिरश्छिन्नाश्छिन्नकायाश्च भूतले || ६-५४-१०
वानरा राक्षसाश्चापि निपेतुस्तत्र भूतले |
Monkeys and demons fell on the battle-field; headless trunks leaps up to the terror
of all the fearful, their limbs hacked to pieces in the combat."
ततो वानरसैन्येन हन्यमानम् निशाचरम् || ६-५४-११
प्राभज्यत बलं सर्वं वज्रदंष्ट्रस्य पश्यत |
प्राभज्यत बलं सर्वं वज्रदंष्ट्रस्य पश्यत |
Thereafter, under the eyes of Vajradamshtra, all his army of demons were killed and
broken up by the monkey-troops."
राक्षसान् भयवित्रस्तान् हन्यमानान् प्लवङ्गमैः || ६-५४-१२
दृष्ट्वा स रोषताम्राक्षो वज्रदंष्ट्रः प्रतापवान् |
प्रविवेश धनुष्पाणि स्त्रासयन् हरिवाहिनीम् || ६-५४-१३
दृष्ट्वा स रोषताम्राक्षो वज्रदंष्ट्रः प्रतापवान् |
प्रविवेश धनुष्पाणि स्त्रासयन् हरिवाहिनीम् || ६-५४-१३
Seeing the demons terrified with fear and decimated by the monkeys, that powerful
Vajradamshtra, his eyes red with anger, bow in hand, penetrated the army of monkeys, sowing panic
among them."
शरैर्विदारयामास कङ्कपत्रैरजिह्मगैः |
बिभेद वानरांस्तत्र सप्तष्टौ नव पञ्च च || ६-५४-१४
विव्याध परमक्रुद्धो वज्रदंष्ट्रः प्रतापवान् |
बिभेद वानरांस्तत्र सप्तष्टौ नव पञ्च च || ६-५४-१४
विव्याध परमक्रुद्धो वज्रदंष्ट्रः प्रतापवान् |
Thereafter, in his fury, the vigorous Vajradamshtra dispatched those monkeys with
arrows resembling wings of an eagle that flew straight to their target and pierced seven, eight,
nine or five of his opponents simultaneously, thus destroying them."
त्रस्ताः सर्वे हरिगणाः शरैः संकृत्तदेहिनः || ६-५४-१५
अङ्गदं सम्प्रधावन्ति प्रजापतिमिव प्रजाः |
अङ्गदं सम्प्रधावन्ति प्रजापतिमिव प्रजाः |
With their limbs crippled by those arrows and frightened, those monkey battalions
sought refuge with Angada, as all creatures with Brahma the Lord of Creation."
ततो हरिगणान् भग्नान् दृष्ट्वा वालिसुतस्तदा || ६-५४-१६
क्रोधेन वज्रदंष्ट्रम् त मुदीक्षन्तमुदैक्षत |
क्रोधेन वज्रदंष्ट्रम् त मुदीक्षन्तमुदैक्षत |
When he beheld those monkey troops fleeing in disorder, Angada the son Vali
exchanged glances of hatred with Vajradamshtra."
वज्रदम्ष्ट्रोऽङ्गदस्चोभौ योयुध्येते परस्परम् || ६-५४-१७
चेरतुः परमक्रुद्धौ हरिमत्तगजाविव |
चेरतुः परमक्रुद्धौ हरिमत्तगजाविव |
Both Vajradamshtra and Angada fought against each other like a lion and an elephant
in rut. They strolled din a tremendous fury."
ततः शतसहस्रेण हरिपुत्रं महाबलम् || ६-५४-१८
जघान मर्मदेशेषु शरैरग्निशिखोपमैः |
जघान मर्मदेशेषु शरैरग्निशिखोपमैः |
Thereafter, that Vajradamshtra knocked the mighty Angada at his vital organs with
his arrows resembling hundred thousand flames of fire."
रुधिरोक्षितसर्वाङ्गो वालिसूनुर्महाबलः || ६-५४-१९
चिक्षेप वज्रदंष्ट्रय वृक्षं भीमपराक्रमः |
चिक्षेप वज्रदंष्ट्रय वृक्षं भीमपराक्रमः |
With all his limbs drenched in blood, the mighty Angada having a terrific prowess
threw a tree on Vajradamshtra."
दृष्ट्वापतन्तं तम् वृक्षमसंभ्रान्तश्च राक्षसः || ६-५४-२०
चिछेद बहुधा सोऽपि मथितः प्रापतद्भुवि |
चिछेद बहुधा सोऽपि मथितः प्रापतद्भुवि |
That unperplexed demon, seeing that tree falling on him, cut it into innumerable
pieces which fell in heaps on earth."
तं दृष्ट्वा स रथादाप्लुत्य वीर्यवान् || ६-५४-२१
गदापाणिरसंभ्रान्तः पृथिव्यां समतिष्ठत |
गदापाणिरसंभ्रान्तः पृथिव्यां समतिष्ठत |
Witnessing the strength of Vajradamshtra, Angada that lion among the monkeys seized
hold of a large rock and emitting a shout, threw it on him."
तमापतन्तं दृष्ट्वा स रथादाप्लुत्य वीर्यवान् || ६-५४-२२
गदापाणिरसंभ्रान्तः पृथिव्यां समतिष्ठत |
गदापाणिरसंभ्रान्तः पृथिव्यां समतिष्ठत |
As the rock descended, that vigorous Vajradamshtra leaping down from his chariot,
armed with his mace, stood waiting unperplexed, on the battle-field."
अङ्गदेन शिला क्षिप्ता गत्वा तु रणमूर्धनि || ६-५४-२३
सचक्रकूबरं साश्वं प्रममाथ रथं तदा |
सचक्रकूबरं साश्वं प्रममाथ रथं तदा |
Meanwhile, the rock thrown by Angada, falling into the forefront of the battle, then
crushed the chariot with its wheels shafts and horses
ततोऽन्यच्छिखरं गृह्य विपुलं द्रुमभूषितम् || ६-५४-२४
वज्रदंष्ट्रस्य शिरसि पातयामास वानरः |
वज्रदंष्ट्रस्य शिरसि पातयामास वानरः |
Thereafter, Angada the monkey, seizing another large peak of a mountain adorned with
trees, threw it on Vajradamshtra's head."
अभवच्छोणितोद्गारी वज्रदंष्ट्रः स मूर्छितः || ६-५४-२५
मूहूर्तमभवन्मूढो गदामालिङ्ग्य निःश्वसन् |
मूहूर्तमभवन्मूढो गदामालिङ्ग्य निःश्वसन् |
Beginning to vomit blood, Vajradamshtra became fainted, clenching his mace
convulsively and breathing heavily for a moment."
संलब्धसंज्ञो गदया वालिपुत्रमवस्थितम् || ६-५४-२६
जघान परमक्रुद्धो वक्षोदेशे निशाचरः |
जघान परमक्रुद्धो वक्षोदेशे निशाचरः |
Regaining his consciousness, Vajradamshtra the demon was very much enraged and hit
Angada full on the chest with his mace."
गदां त्यक्त्वा ततस्तत्र मुष्टियुद्धमकुर्वत || ६-५४-२७
अन्योन्यं जघ्नतुस्तत्र तावुभौ हरिराक्षसौ |
अन्योन्यं जघ्नतुस्तत्र तावुभौ हरिराक्षसौ |
Leaving his mace, he performed a pugilistic encounter there. Both the monkey and the
demon thus hit each other in that combat."
रुधिरोद्गारिणौ तौ तु प्रहारैर्जनितशमौ || ६-५४-२८
बभूवतुः सुविक्रन्तावङ्गारक बुधाविव |
बभूवतुः सुविक्रन्तावङ्गारक बुधाविव |
Exhausted by the blows, spitting blood, those valiant warriors were like the planets
Mars and Mercury."
ततः परमतेजस्वी अङ्गदः प्लवगर्षभः || ६-५४-२९
उत्पाट्य वृक्षं स्थितवान् बहुपुष्प फलाचितम् |
उत्पाट्य वृक्षं स्थितवान् बहुपुष्प फलाचितम् |
Then, Angada the lion among the monkeys, possessing a great splendour, uprooted a
tree full with many flowers and fruits and stood waiting."
जग्राह चार्षभं चर्म खड्गं च विपुलं शुभम् || ६-५४-३०
किङ्किणाजालसंभन्नम् चर्मणा च परिष्कृतम् |
किङ्किणाजालसंभन्नम् चर्मणा च परिष्कृतम् |
The demon too seized hold of a shield covered with the hide of a bull as well as a
great beautiful sword decorated richly with a multitude of golden bells."
चित्रांश्च रुचिरान्मार्गांश्चेरतुः कपिराक्षसौ || ६-५४-३१
जघ्नतुश्च तदान्योन्यम् नर्दन्तौ जयाकाङिक्षिणौ |
जघ्नतुश्च तदान्योन्यम् नर्दन्तौ जयाकाङिक्षिणौ |
Thirsting for victory, the monkeys and the demons, making roaring sounds, roamed
about in different ways and collided with each other."
व्रणैः समुथैः शोभेतां पुष्पिताविव किंशुकौ || ६-५४-३२
युध्यमानौ परिश्रानौ जानुभ्यामवनीम् गतौ |
युध्यमानौ परिश्रानौ जानुभ्यामवनीम् गतौ |
With their gaping wounds, they shone like a pair of kimshuka trees in blossom.
Exhausted were both of them while fighting and they sank their knees on the earth."
निमेषान्तरमात्रेण अङ्गदह् कपिकुञ्जरः || ६-५४-३३
उदतिष्ठत दीप्ताक्षो दण्डाहत इवोरगः |
उदतिष्ठत दीप्ताक्षो दण्डाहत इवोरगः |
Angada, the foremost of the monkeys, just after a moment, with his glittering eyes,
rose up like a serpent struck with a stick."
निर्मलेन सुधौतेन खड्गेनास्य महच्छिरः || ६-५४-३४
जघान वज्रदंष्ट्रस्य वालिसूनुर्महाबलः |
जघान वज्रदंष्ट्रस्य वालिसूनुर्महाबलः |
The mighty Angada assaulted the giant head of Vajradamshtra with a well-sharpened
and stainless sword."
रुधिरोक्षितगात्रस्य बभूव पतितम् द्विधा || ६-५४-३५
तच्च तस्य परीताक्षं शुभम् खड्गहतम् शिरः |
तच्च तस्य परीताक्षं शुभम् खड्गहतम् शिरः |
Struck by the sword, that charming head of Vajradamshtra, with his limbs drenched in
blood and eyes rolling, fell into two pieces."
वज्रदंष्ट्रम् हतम् दृष्ट्वा राक्षसा भयमोहिताः || ६-५४-३६
त्रस्तह्यभ्यद्रवन् लङ्काम् वध्यमानाः प्लवङ्गमैः |
विषण्ळवदना दीना ह्रिया किंचिदवाङ्मुखाः || ६-५४-३७
त्रस्तह्यभ्यद्रवन् लङ्काम् वध्यमानाः प्लवङ्गमैः |
विषण्ळवदना दीना ह्रिया किंचिदवाङ्मुखाः || ६-५४-३७
Seeing Vajradamshtra having been slain, the demons, deluded with fear, fled
panic-stricken towards Lanka, harassed by the monkeys with their down-cast faces, their heads bowed
in shame."
निहत्य तम् वज्रधरप्रतापः |
स वालिसूनुः कपिसैन्यमध्ये |
जगाम हर्षम् महितो महाबलः |
सहस्रनेत्रस्त्रिदशैरिवावृतः || ६-५४-३८
स वालिसूनुः कपिसैन्यमध्ये |
जगाम हर्षम् महितो महाबलः |
सहस्रनेत्रस्त्रिदशैरिवावृतः || ६-५४-३८
The mighty Angada experienced a great joy amidst the monkey forces, honoured by them
for his high courage and he resembled the Lord of a Thousand Eyes surrounded by the celestials."
इत्यार्षे श्रीमद्रामायणे आदिकाव्ये युद्धकाण्डे चतुःपचाशः सर्गः