DONATE NOW - UPI
बाल-काण्ड > विश्वामित्र द्वारा त्रिशंकु को तप का आश्वासन
Vishvamitra undertakes Trishanku's Vedic ritual and sends disciples to invite all Vedic-scholars. Many
sages have come except for Vashishta and his sons. Further, the sons of Vashishta have ridiculed this
ritual of Vishvamitra and Trishanku. Vishvamitra gets irritated and hurls curses at the sons of Vashishta.
उक्त वाक्यम् तु राजानम् कृपया कुशिक आत्मजः |
अब्रवीत् मधुरम् वाक्यम् साक्षात् चण्डालताम् गतम् || १-५९-१
अब्रवीत् मधुरम् वाक्यम् साक्षात् चण्डालताम् गतम् || १-५९-१
"Vishvamitra, the son of Kushi, piteously spoke this mellowly sentence to king Trishanku who spoke thus,
and who in reality attained a state of profaner." Thus Sage Shataananda continued his narration. [1-59-1]
इक्ष्वाको स्वागतम् वत्स जानामि त्वाम् सुधार्मिकम् |
शरणम् ते भविष्यामि मा भैषीः नृप पुंगव || १-५९-२
शरणम् ते भविष्यामि मा भैषीः नृप पुंगव || १-५९-२
" 'Oh, Trishanku, the legatee of Ikshvaku-s, you are welcome. I am aware that you are a highly righteous
king. Oh, the best king, you need not be dismayed, for I accord you haven. [1-59-2]
अहम् आमंत्रये सर्वान् महर्षीन् पुण्य कर्मणः |
यज्ञ साह्य करान् राजन् ततो यक्ष्यसि निर्वृतः || १-५९-३
यज्ञ साह्य करान् राजन् ततो यक्ष्यसि निर्वृतः || १-५९-३
" 'I will invite all the sages with pious activities who will render assistance in the ritual, oh, king,
then you can perform the ritual self-composedly. [1-59-3]
गुरु शाप कृतम् रूपम् यत् इदम् त्वयि वर्तते |
अनेन सह रूपेण स शरीरो गमिष्यसि || १-५९-४
अनेन सह रूपेण स शरीरो गमिष्यसि || १-५९-४
" 'You can go to heaven with this body of yours, as well as with the form which is deformed by the curse
of mentor Vashishta through his sons. [1-59-4]
हस्त प्राप्तम् अहम् मन्ये स्वर्गम् तव नरेश्वर |
यः त्वम् कौशिकम् आगंय शरण्यम् शरणागतः || १-५९-५
यः त्वम् कौशिकम् आगंय शरण्यम् शरणागतः || १-५९-५
" 'I deem that heaven is handy to you, oh, king of subjects, as you have approached the all-sheltering
Vishvamitra and sought shelter.' Thus Vishvamitra solaced Trishanku. [1-59-5]
एवम् उक्त्वा महातेजाः पुत्रान् परम धार्मिकान् |
व्यादिदेश महाप्राज्ञान् यज्ञ संभार कारणात् || १-५९-६
व्यादिदेश महाप्राज्ञान् यज्ञ संभार कारणात् || १-५९-६
"On saying thus to Trishanku that great-resplendent Vishvamitra ordered his highly righteous and astutely
brilliant sons to organise the arrangements for the ritual. [1-59-6]
सर्वान् शिष्यान् समाहूय वाक्यम् एतत् उवाच ह |
सर्वान् ऋषि वरान् वशिष्ठान् आनयध्वम् मम आज्ञया || १-५९-७
स शिष्यान् सुहृदः चैव स ऋत्विजः सुबहु श्रुतान् |
सर्वान् ऋषि वरान् वशिष्ठान् आनयध्वम् मम आज्ञया || १-५९-७
स शिष्यान् सुहृदः चैव स ऋत्विजः सुबहु श्रुतान् |
"Vishvamitra calling forth all of his disciples said this sentence, 'invite all the eminent sages who
are well-read in many Veda-s, along with their disciples and friends, and their ritwiks, the conductors
of rituals, and even the sons of Vashishta, at my order. [1-59-7, 8a]
यत् अन्यो वचनम् ब्रूयात् मत् वाक्य बल चोदितः || १-५९-८
तत् सर्वम् अखिलेन उक्तम् मम आख्येयम् अनादृतम् |
तत् सर्वम् अखिलेन उक्तम् मम आख्येयम् अनादृतम् |
" 'If someone speaks inconsiderately incited by the forcefulness of my word, whoever speaks it, whichever
word it may be, all that is to be reported to me, whatever it is.' Thus Vishvamitra ordered his disciples.
[1-59-8]
तस्य तत् वचनम् श्रुत्वा दिशो जग्मुः तत् आज्ञया || १-५९-९
आजग्मुः अथ देशेभ्यः सर्वेभ्यो ब्रह्म वादिनः |
आजग्मुः अथ देशेभ्यः सर्वेभ्यो ब्रह्म वादिनः |
"On listening that word of Vishvamitra his disciples went to all directions inviting all by his order,
and then the Vedic scholars started to arrive from all provinces. [1-59-9 b, 10a]
ते च शिष्याः समागंय मुनिम् ज्वलित तेजसम् || १-५९-१०
ऊचुः च वचनम् सर्वे सर्वेषाम् ब्रह्म वादिनाम् |
ऊचुः च वचनम् सर्वे सर्वेषाम् ब्रह्म वादिनाम् |
"All of the disciples have returned to the fulgently resplendent sage Vishvamitra, and reported the
words spoken by all the Vedic scholars. [1-59-10b, 11a]
श्रुत्वा ते वचनम् सर्वे समायान्ति द्विजातयः || १-५९-११
सर्व देशेषु च अगच्छन् वर्जयित्वा महाउदयम् |
सर्व देशेषु च अगच्छन् वर्जयित्वा महाउदयम् |
" 'On listening your word all the Brahmans from all provinces have started to come and some have already
come, leaving alone Mahodaya, the son of Vashishta.' Thus, the disciples have started to inform Vishvamitra.
[1-59-11b, 12a]
वासिष्ठम् तत् शतम् सर्वम् क्रोध पर्याकुल अक्षरम् || १-५९-१२
यथा आह वचनम् सर्वम् शृणु त्वम् मुनि पुंगव |
यथा आह वचनम् सर्वम् शृणु त्वम् मुनि पुंगव |
" 'What all said by those hundred sons of Vashishta is explosively worded in their fury, oh, eminent
sage, and what all they have said that you may please listen. [1-59-12b, 13a]
क्षत्रियो याजको यस्य चण्डालस्य विशेषतः || १-५९-१३
कथम् सदसि भोक्तारो हविः तस्य सुर ऋषयः |
कथम् सदसि भोक्तारो हविः तस्य सुर ऋषयः |
" 'A Kshatriya is the officiator, and a profaner is the performer. How then the gods or sages can partake
of the remnants of oblations in that ritual-assembly, especially that of a profaner?' Thus, the sons
of Vashishta exclaimed. [1-59-13b, 14a]
ब्राह्मणा वा महात्मानो भुक्त्वा चण्डाल भोजनम् || १-५९-१४
कथम् स्वर्गम् गमिष्यन्ति विश्वामित्रेण पालिताः |
कथम् स्वर्गम् गमिष्यन्ति विश्वामित्रेण पालिताः |
" 'Though the Brahmans or the high-souled sages are now embarrassed by Vishvamitra, how can they go
to heaven even after their demise, partaking of the food of a profaner? [1-59-14b, 15a]
एतत् वचनम् नैष्ठुर्यम् ऊचुः संरक्त लोचनाः || १-५९-१५
वासिष्ठा मुनि शार्दूल सर्वे सह महोदयाः |
वासिष्ठा मुनि शार्दूल सर्वे सह महोदयाः |
" 'Oh, tigerly sage Vishvamitra, all the sons of Vashishta including Mahodaya spoke these derisive sentences
with their eyes reddening in anger.' Thus, the disciples reported to Vishvamitra. [1-59-15b, 16a]
तेषाम् तत् वचनम् श्रुत्वा सर्वेषाम् मुनि पुंगवः || १-५९-१६
क्रोध संरक्त नयनः स रोषम् इदम् अब्रवीत् |
क्रोध संरक्त नयनः स रोषम् इदम् अब्रवीत् |
"The eminent sage Vishvamitra having heard those words of the sons of Vashishta from all of his disciples,
said this rancorously with bloodshot eyes. [1-59-16b, 17a]
यत् दूषयन्ति अदुष्टम् माम् तप उग्रम् संआस्थितम् || १-५९-१७
भस्मी भूता दुरात्मानो भविष्यन्ति न संशयः |
भस्मी भूता दुरात्मानो भविष्यन्ति न संशयः |
" 'He who reproves me, who am abiding in rigorous ascesis, and who am an unreprovable one by my ascetic
merit, that irreverent person will be reduced to ashes, and there is no doubt about it. [1-59-17b, 18a]
अद्य ते काल पाशेन नीता वैवस्तव क्षयम् || १-५९-१८
सप्त जाति शतानि एव मृतपाः सन्तु सर्वशः |
सप्त जाति शतानि एव मृतपाः सन्तु सर्वशः |
" 'Now they will be dragged by the lasso of Time to the House of Yama, the Terminator, and from now
to seven hundred births to come they take birth as devourers of corpses, come what may. [1-59-18b, 19a]
श्व मांस नियत आहारा मुष्टिका नाम निर्घृणाः || १-५९-१९
विकृताः च विरूपाः च लोकान् अनुचरन्तु इमान् |
विकृताः च विरूपाः च लोकान् अनुचरन्तु इमान् |
" 'Those who reprove me will be wandering about these mortal worlds on taking birth as disfigured and
deformed beings in the ruthless sect of Mustika-s that always feed on dog's flesh. [1-59-19b, 20a]
महोदयः च दुर्बुद्धिः माम् अदूष्यम् हि अदूषयत् || १-५९-२०
दूषितः सर्व लोकेषु निषादत्वम् गमिष्यति |
दूषितः सर्व लोकेषु निषादत्वम् गमिष्यति |
" 'That wrong-headed Mahodaya also reproached me, who am irreproachable on my part, hence he gets into
tribal-hood and becomes a reproachable tribal for the entire world. [1-59-20b, 21a]
प्राण अतिपात निरतो निरनुक्रोशताम् गतः || १-५९-२१
दीर्घ कालम् मम क्रोधात् दुर्गतिम् वर्तयिष्यति |
दीर्घ कालम् मम क्रोधात् दुर्गतिम् वर्तयिष्यति |
" 'By my fury he obtains an utter barbarity and he will be occupied with a murderous bent, and he cycles
through a worst possible living for a long time. [1-59-21b, 22a]
एतावत् उक्त्वा वचनम् विश्वामित्रो महातपाः |
विरराम महातेजा ऋषि मध्ये महामुनिः || १-५९-२२
विरराम महातेजा ऋषि मध्ये महामुनिः || १-५९-२२
"On saying this much sentence of curse among the sages who have already arrived, that great-resplendent,
greatly ascetic, great sage Vishvamitra paused. [1-59-22]
इति वाल्मीकि रामायणे आदि काव्ये बाल काण्डे एको न षष्टितमः सर्गः